Dinsel Deneyimin Çeşitleri

Bu eser, William James’in geçen yüzyil basinda “Dogal Teoloji” veya “Dogal Din” konusu üzerine verdigi derslerden olusuyor. James, ‘soyut kavramlar’ alaninda degil daha çok ‘somut vaka örnekleri’ etrafinda dolasiyor. Çalismanin özgün yönlerinden biri James’in malzeme seçimindeki tutumu. Çünkü düsünür konusunu Aziz Augustinus, Azize Terasa, Jacop Böhme, Angelus Silesius gibi meshur aziz ve mistiklerin yani sira ortalama insanlar, siradan psikolojik vakalar, ulasilmasi pek de kolay olmayan hasta günlükleri ve mektuplari üzerinden de ele aliyor. Kitabin bir baska özgün yönü de düsünürün kendisini yalnizca Hiristiyan teolojisi ve mistisizmiyle sinirlamayip Budizm, Hinduizm ve Islam sufizmi gibi ‘çesitli deneyimlere’ de yer vermesi.

Öte yandan bu eser, kurumsal ve dissal olanla bireysel ve içsel olan, teolojiyle bireysel duygu, inanç akidesiyle bireysel deneyim gibi kavram çiftleri arasindaki özsel farka odaklanarak bu farkin sonuçlarina dikkat çekiyor. Meselenin nörolojik, psikolojik ve felsefi boyutu, alelade ve samimi azizlik deneyimleri, anlik ve agir agir gelisen ihtida, çesitli mistisizm türleri gibi degisik duraklara ugradiktan sonra kesin birer yargi olarak degil de birer çikarim olarak kendi sonuçlarini ortaya koyuyor. Böylece dersler boyunca her satirin altina gizlenmis ana kaygi olarak duran Din Bilimi’nin olanakli olup olmadigi sorusu, din söz konusu oldugunda bilimsel kesinlik, nesnellik gibi niteliklerin muhtemel farkli yorumlarina kapi araliyor.