Nasreddin Hoca

Nasreddin Hoca Islik Çalarak Dolasiyor Aramizda

Insan fark eder ve güler. Bizde halk zekâsinin inceliklerini kendinde toplayan, bu zekâyi ve dikkati nükteler üzerinden yine halka yayan; güldürürken gülenin kendini gözden geçirmesini, düsünmesini saglayan ilk önemli isim Nasreddin Hoca'dir.

Hoca'nin yani basinda halk vardir; dili, halkin konusma dilidir. Böyle oldugu için Anadolu halkinin tüm yasami, tipki bir ayna gibi fikralardan seyredilebilir. Uzun zamandir gerek akademik çevrelerde gerekse okurlar katinda herkes kendi degerleri ölçüsünde Nasreddin Hoca'dan payina düseni kopartip aldi. Ilginçtir Uzakdogu'dan Ortadogu'ya; Amerika'dan Iskandinav ülkelerine, Kuzey Afrika'ya kadar pek çok yerde Nasreddin Hoca'ya dair kitaplar yayimlanmasina ragmen, ülkemizde Hoca'ya hak ettigi ölçüde ve ''sansürsüz'' egilenlerin sayisi oldukça azdir.

Pertev Naili Boratav'in Nasreddin Hoca adli çalismasi asilamayan temel basvuru kitabi olma özelligini bugün de koruyor. Kitap, gözden geçirilmis son haliyle Islik Yayinlari tarafindan okura ulastiriliyor. Insan gülerken en çok fikralarda kendine disaridan bakma sansini bulur. Bu ayni zamanda bir kültürün, medeniyetin içinden akarak o kültürü, medeniyeti olusturmus insan topluluklarinin özelliklerini de ortaya koyar. Bir edebî tür olarak bizde “fikra” denince akla ilk, tarihsel, kültürel bir figür olarak Nasreddin Hoca'nin gelmesi bosuna degildir. Yüzyillari asan, genis zamanlara dokunan ve yasadigi dönemin özelliklerini örtüye büründürmeden halkin aynasindan yansitir Nasreddin Hoca. Anadolu insaninin hayata, cinsellige, sokaga, mülke bakisini “açik saçik” bir biçimde, parildayan bir zekâ üzerinden ortaya koyan Hoca'ya dair bu en kapsamli, titiz çalisma Islik Yayinlari tarafindan okura ulastiriliyor.

Kitabi okuyanlar Nasreddin Hoca'nin bütün endamiyla bugün de islik çalarak halkin arasinda dolastigini, halkin diline, kültürüne isik tuttugunu bütün canliligiyla yeniden fark edecektir.

''Nasreddin Hoca'yi böyle bilmezdik''. Bu cümle, ufkumuzda, "biz Hoca'yi böyle istemiyoruz"un bir çevirisi olarak belirdi aslinda. Karagöz metinlerinde oldugu gibi ayiklanmis, aklanip paklanmis, bu yoldan yükü atilmis bir "corpus"te uzlasilmasiydi amaç; asirilik fazlalikti, halk kaynakli bir bilgeligin halki korumak, ola ki kendinde korumak için törpülenmesiydihedeflenen. Boratav'in ulastigi elyazmalarina süpheyle bakanlar gördüm, duydum.

Tersine, kök kültürün açiga çikarilmis bu boyutundan gönenç duymak gerekmez miydi? Yakasi açilmadik Carmina Burana sarkilarinin, Villon'un agzibozuk siirlerinin, Gargantua'da patlayan sen bilim dilinin bir karsiliginin bu topraklarda da duyulmus, yayilmis oldugunu ögrenmekten bir gurur payi çikaramaz miydik? Olduysa bile, akil erdirilmesi güç bir suskunluk esliginde olmus olmali.

Nasreddin Hoca: Zaman zaman ne kadar çagdisi kaldigimizi gösteren çagdasimiz degil midir?

Boratav'in Nasreddin Hoca'si, kültür birikimimizin bir avuç temel, kaynak metni içindeki yerinden bakiyor: Biz onu görebilecek miyiz, gözgöze duracak yürekliligi gösterebilecek miyiz - bu karsilasmadan kazanimli çikip çikmamak hâlâ elimizde.

- Enis Batur