Cemal Paşa Suriyede Birinci Dünya Savaşı Yılları

Cemal Pasa’nin Suriye’deki Faaliyetleri: Bir Imparatorlugun Alacakaranligi…

“Türk yakin tarih arastirmaciliginin son dönemlerdeki en basarili çalismalarindan birisi olan M. Talha Çiçek’in kitabi süphesiz bu konu üzerine yeni ufuklar açmaktadir. Bu aydinlatici çalismada, Ittihad ve Terakki ile Arap milliyetçileri arasindaki iliskinin en önemli ve sorunlu evresi olan 1914-1917 dönemi, öncesi ve sonrasinin da degerlendirildigi genis bir baglamda ele alinmaktadir. Akademisyenlerin daha az kullandigi Alman, Avusturya ve Türk Tarih Kurumu Arsivleri’nin de dahil oldugu Türk arsivlerinde gerçeklestirilen kapsamli bir arastirmanin ürünü olan bu eser, konu hakkinda milliyetçi tarihçilik çalismalari ve agirlikli olarak Ingiliz belgelerine dayanan kitaplarin saglayamadiklari bir derinlik sunmakta ve olaylari genis bir baglam içinde anlamamizi mümkün kilmaktadir.”

-M. Sükrü Hanioglu, Princeton Üniversitesi

Osmanli Devlet adamlari Birinci Dünya Savasi’ni, imparatorlugu büyük güçlerin nüfuz alanindan çikarmak için bir firsat olarak degerlendirdi. Cemal Pasa’nin ifadesiyle, Ittihat ve Terakki Cemiyeti liderlerinin amaci, “ya onurlu bir millet olarak yasamak, ya da tarih sahnesinden sereflice çekilmek”ti. Osmanli Imparatorlugu, Ittihatçi siyasal fikirler dogrultusunda devletin “tam bagimsizligi”ni saglamak ve istenmeyen “unsurlardan” kurtulmak için yeni bir askerî ve siyasi seferberlik dönemine girerken birçok yeni politika da bu çerçevede uygulamaya konuldu. Ittihat ve Terakki’nin en önemli liderlerinden Bahriye Naziri Cemal Pasa, bu politikalari uygulamak maksadiyla, Suriye’ye Dördüncü Ordu Kumandani olarak atandi. Suriye’de hem sivil hem de askerî bürokrasinin basi olarak görev yapacakti. Dolayisiyla pratikte hem bir ordu kumandani hem de genis yetkileri olan bir genel valiydi. Ali Fuad Erden’in ifadesiyle Pasa, Suriye’nin “taçsiz krali”ydi.

Cemal Pasa’nin görev süresi esnasinda ulasmak için büyük çaba sarf ettigi bir baska önemli hedef “Suriye’de asayis ve emniyet-i dâhiliyeyi te’min” idi. Bu dogrultuda, Osmanli modern devletinin Ittihatçi dünya görüsü dogrultusunda yeniden insa edilmesi için büyük çaba sarf etti. Bu sayede Suriye halklari üzerinde devletin dogrudan kontrolü güçlenecek, Ingiltere ve Fransa gibi devletlerin nüfuzu zayiflayacak ve Osmanli imaji düzeltilecekti. M. Talha Çiçek’in Osmanli, Ingiliz, Fransiz, Alman, Avusturya ve Arap kaynaklarindan hareketle hazirladigi elinizdeki çalisma, Cemal Pasa’nin Suriye’deki bütün faaliyetlerini ele alirken, bir imparatorlugun alacakaranliginda neler yapmis oldugunu da ortaya sermis oluyor.

“Cemal Pasa Suriye’de: Birinci Dünya Savasi Yillari”, soluk soluga okunacak bir basucu eseri.