Troleybüs Problemi

Ingiliz filozof Philippa Foot, aldatici bir biçimde basit bir düsünce deneyi tasarlamisti.

Kontrolden çikan bir troleybüs, onun önünde duran bes isçi, yan yolda duran bir kisi ve kaderi degistirme imkâni. Sürücü olarak bes kisiyi öldürmeyi mi, yoksa bir kisiyi kurban etmeyi mi seçersiniz? Peki ya sürücü degil de elindeki bir salterle troleybüsün yönünü degistirebilecek, kenardan izleyen biri olsaydiniz… Salteri indirir miydiniz? Veya diyelim ki bir üst geçitten olayi izliyordunuz. Isçileri kurtarmanin tek yolu troleybüsün önüne agir bir nesnenin düsmesi ve yaninizda çok sisman bir adam var. Sisman adami üst geçitten asagi atar miydiniz?

“Troleybüs problemi” olarak anilan bu ünlü senaryo ve varyasyonlari yillarca tartisma konusu olmustur. Aristoteles ile Bir Karincayiyen Washington'a Gider'in es yazari Thomas Cathcart, bu kitapta söz konusu problemi Kamuoyu Mahkemesi'ne çikararak zekâsini, mizahini ve ciddi konulari ilginç bir sekilde popülerlestirme becerisini ortaya koyuyor. Felsefe ile etigi, sezgi ile mantigi kaygisiz ama ilgi çekici bir sekilde sorgulayan bu kitabi açik fikirli olarak okursaniz dogru ile yanlis anlayisiniz degisebilir.

“Bu sürükleyici kisa kitap, gerçekçi, yerinde ve eglenceli. Etikle ilgileniyorsaniz, mutlaka okumaniz gerekir.”
Gregory Stock

“Sempatik, esprili ve altinda yatan felsefi konulara tamamen sadik.”
Robert Paul Wolff, Filozof