Antik Felsefe Tarihi

Uzun yüzyillar neredeyse ilgisiz kaldigimiz Bati felsefesiyle Tanzimat sonrasi yillarda yeniden ilgilenmeye baslamamiz sasirtici degildi. Yüzünü Bati’ya dönen siyasetten sonra düsüncenin yüzü de Bati’ya dönecekti. Bati düsüncesi içinde ilk akla gelen de antik felsefe, daha dogru ifadeyle antik filozoflar olmus, bu filozoflara ait hayat hikâyeleri ve metinler yavas yavas matbuat dünyasinda görünmeye baslamistir. Yirminci yüzyil içinde Türkiye’de Bati felsefesine olan ilgi kuskusuz ki çok önemli mesafeler almis olmakla birlikte antik felsefeye dair eserler telif veya tercüme yoluyla yazilmaya ve yayimlanmaya devam etmistir. Bati dünyasinda da bu ilgi eksilmemistir. Bir anlamda iki bin yili askin zaman boyunca ortaya çikan müteakip filozoflar ve felsefeler antik felsefeyi yaslandiramamistir. Türkiye’de örnegin Walther Kranz’in, Antony Kenny’nin, Julia Annas’in Wilhelm Capelle’in ve temel eser olan Diogenes Laertios’un bu konudaki eserleri tercüme edildigi gibi birçok da telif yapilmistir.

Bu kitabin özellik ve önceligi Türkiye’deki bu tür yayinlarin ilki olmasidir. 1854 yilinda Fransizcadan tercüme edilerek basilan bu eser François Fénelon'a ait Abrégé de La Vie des Plus Illustres Philosophes de L'Antiquité kitabinin Evvel Zaman Içinde A‘zamü's-san Olan Filozoflarin Imrar Etmis Olduklari Ömürlerinin Icmalidir adiyla yapilan tercümesidir. Mütercim, Krikor Kumaryan adli, Ermeni oldugu anlasilan ama hakkinda elimizde bir bilgi bulunmayan bir Osmanli vatandasidir. Günümüze kadar Münif Pasa’nin Muhaverat-i Hikemiye’si antik felsefeyle ilgili yapilan ilk çagdas tercüme kabul edilirken, aksine, Krikor Kumaryan’in bu tercümesinin bu konudaki ilk ve son derece kapsamli çalisma oldugu anlasilmaktadir.

Krikor Kumaryan’in tercümesi Türkçede mevcut antik filozoflarla ilgili diger kitaplardan kidem bakimindan sahip oldugu önceligin yaninda tercüme dili bakimindan da kendine özgü bir yere sahiptir. Kumaryan’in Türkçesi o devre mensup bir Ermeni’nin Türkçesidir. Bu yönüyle yazi dilimizdeki sinirli sayida örnekten biri olan eserin dilini düzelterek aktarmayi uygun görmeyerek oldugu haliyle birakmayi tercih ettik.

Kitap basilirken, Ali Pasa’nin tavsiyesiyle, sayfalar Fransizca ve Türkçe olarak karsilikli basilmistir. Ancak biz yine özgün baskidaki eski yazi ve yeni yazi sayfalari karsilikli basmakla birlikte bu defa Fransizca metni haliyle ihmal ettik. Özgün baskida Türkçe metinde paragraf uygulamasi ve noktalama isaretleri kullanilmadigi halde (o yillara ait bir özelliktir bu) yeni metinde paragraflar ve noktalama isaretleri Fransizca metinde uygulanan sekliyle gerçeklestirilmistir.