İran Seyahatnamesi 10. Yüzyılda Kafkasya'dan Fars Körfezi'ne Yolculuk 953 955

10. yüzyil Iran cografyasina masalsi bir seyahat
Seyahatnameler bir seyyahin kisisel gözlemlerinden çok daha ötesidir. Bir seyahatname okuru, hem o zamanin cografyasina yolculuk yapmis olur hem de o cografyanin insanini, iklimini, ticaretini, inançlarini, geleneklerini ve diger niteliklerini kesfeder. Dolayisiyla seyahatnameler bir tarih kitabindan ziyade tastamam bir rehber kitaptir.
Türk tarihçiliginin efsane ismi Zeki Velidi Togan, Abdülkadir Inan ile birlikte 1922 yilinda Horasan topraklarina dogru yola çikarlar. Seyahat esnasinda, bir seyyah, edebiyatçi ve dogabilimci olan Ebu DülefMis’ar bin Mühelhil el-HazrecîYenbuî’ninSâmânogullari döneminde kaleme alinan bir eserini bulurlar: Iran Seyahatnamesi(Rihle fî Vasati Asiya).
Ebu Dülef, günümüzde Iran, Afganistan, Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye sinirlarinda bulunan topraklar üzerinde seyahat etmis, bu cografyalarin tarihinden efsanelerine, madenlerinden sifali bitkilerine, âdetlerinden yasayislarina dek notlarini essiz bir üslupla kaleme almis çok önemli bir seyyah. Iran Seyahatnamesi ise yazildigi dönemin cografyasi ve insanlari üzerindeki bilinmezlik bulutlarinin dagitilmasi ve bir süre sonra bölgede kurulacak Selçuklu hâkimiyetinin vaziyeti hakkinda çok kritik ipuçlari vermesi açisindan basvuru niteliginde.
Türkçeye ilk kez kazandirilan bu eser, genç tarihçilerimizden Serdar Gündogdu tarafindan titizlikle çevrilmis, bunun yani sira Ebu Dülef’in verdigi bilgilerle diger önemli seyahatnameler karsilastirilmis, ilave notlar eklenmistir. Tarihin, cografyanin ve seyahatin bulustugu bu kitap, objektif verilerin çok az oldugu, adeta masalsi bir dönemin bilimsel bir aydinliga kavusmasi yolunda bir nadir kaynak statüsünde.