Levayih-i Hayat / Hayattan Sahneler Günümüz Türkçesiyle

Fatma Aliye’nin yazari oldugu Hanimlara Mahsus Gazete’de tefrika edilip kitaplasan Levâyih-i Hayat –Hayattan Sahneler- adli mektup romani, Osmanli kadinlarinin gözünden ask ve evlilik sorunsalina isik tutar. Fatma Aliye, farkli kadinliklari ve erkeklikleri ele alarak evlilik kurumunu, aile içi siddeti sorgular; kadinlarin insanca yasamalarinin yolunun ekonomik özgürlük ve egitimden geçtigine vurgu yaparken ask üzerine de felsefi bir tartisma yürütür.
Fatma Aliye (Topuz) (1862-1936) 1889’da “Bir Kadin” imzasiyla çevirdigi, George Ohnet’den Meram romaniyla edebiyat dünyasina ilk adimini atar. 1891’de yayimlanan ikinci yapiti Hayal ve Hakikat’i Ahmet Mithat’la yazar. Çok geçmeden sirasiyla Muhadarat, Refet, Levayih-i Hayat, Udi ve Enin romanlari kendi adiyla yayimlanir. Refet ve Udi Türk edebiyatinin çalisip ayaklari üzerinde duran ilk kadin karakterlerini anlatir. Romanlarindaki baskarakterlerin hepsi mücadeleci ve güçlü kadinlardir. Yapitlari yurtdisinda ilgi görür. Udi romani 1899’da Gustave Séon tarafindan Fransizcaya çevrilir. Ev ziyaretleri yapan Avrupali kadin gezginlerin Osmanli kadini hakkindaki yanlis izlenimlerini degistirmek için kaleme aldigi Nisvan-i Islam 1894’te Rus sarkiyatçisi Olga de Lebedef ve Nazimé Roukié tarafindan Fransizcaya ve Beyrut’ta tefrika edilmek üzere Arapçaya çevrilir. 1893 Chicago Kitap Fuari için hazirlanan The Woman’s Library of The World’s Fair katalogunda biyografisi ve kitaplari yer alir. Filozoflarin biyografilerinden olusan Teracim-i Ahval-i Felasife adli yapitiyla felsefi bir deneme olan Tedkik-i Ecsam Türkiye’de bir kadin kaleminden çikan ilk felsefe yapitlaridir. Kosova Zaferi ve Ankara Hezimeti ile yarim kalan Ahmet Cevdet Pasa ve Zamani bir kadin yazara ait ilk tarih yapitlaridir. Islam’in ilk zamanlarinda yasamis kadinlarin biyografilerini yazdigi Nâmdârân-i Zenân-i Islâmiyân çalismasi ise bugün yeni yeni olusmaya baslayan feminist tarih bilincinin erken örnegidir. Kadinlara ait en uzun süreli yayin olan Hanimlara Mahsus Gazete’nin ilk günden itibaren etkin bir kalemi olan Fatma Aliye, makalelerinde Islam’i ataerkil yorumlarindan siyirarak yorumlamayi önerir ve çokesliligi, evlilik ve örtünmeyi bu yaklasimla ele alir. Fatma Aliye, döneminde büyük bir cesaret, inat ve direnis sergileyerek kalemi elinden birakmamis, kendinden sonra gelen kadin edebiyatçilari da yazilariyla desteklemistir.