İbni Haldun

Arnold Toynbee’nin “herhangi bir zamanda, herhangi bir ülkede, herhangi bir zihin tarafindan yaratilmis en kapsamli bir tarih felsefesini tasarlayarak ortaya koyan” kisi olarak degerlendirdigi Ibni Haldun, bugün çagdas anlamda tarih biliminin, tarih felsefesinin, sosyolojinin kurucularindan biri olarak kabul edilmektedir. Ibni Haldun, toplumlarin gelisimlerini anlamak için tarihsel olaylarin “umrân bilimi” adini verdigi kavrama dayandirilarak yorumlanmasi gerektigini savunur. Ibni Haldun bu anlamda insanin toplumsal hayatini, örgütlenmesini ve bunlarla gelisen toplumsal süreci, kurumlarla birlikte bagimsiz bir bilimin konusu yapmay düsünen ilk düsünürdür. Sadece bu yaniyla bile Lübnan’li ünlü tarihçi P. Khuri Hitti’nin ifadesiyle, “bütün zamanlarin görmüs oldugu en büyük filozof ve tarihçilerinden biri olan” Ibni Haldun, günümüz dünyasinda gelisen tarihçilik anlayisinin da öncülerinden sayilmaktadir. Bati dünyasinda hakkinda birçok arastirma yapilan Ibni Haldun üzerine ülkemizde pek az kaynak eser bulunmaktadir. Eserleri yayinevimiz tarafindan basilmakta olan Prof. Dr. Ahmet Arslan’in, Ibni Haldun’un toplumbilimi, tarih ve siyaset konularindaki görüsleriyle, dinfelsefe iliskileri üzerine çözümlemelerini içeren bu özenli çalismasinin önemli bir boslugu dolduracagona inanyoruz. Ibni Haldun Islâmin yaratmis oldugu en büyük filozof ve tarihçi, bütün zamanlarin görmüs oldugu en büyük filozof ve tarihçilerden biri olmustur. P. K. Hitti, Recits de L’Histoire des Arabes Tarihin bir bilim olarak ortaya çikisini ifade eden Ibni Haldun’un eseri belki Arap mucizesi diye adlandirilmasi gereken seyin en parlak unsurudur. Yves Lacoste, Ibn Khaldoun, Naissance de L’Histoire Eger Arap aleminin Ibni Haldun’un yasadigi asirdan sonra büyük bir düsünür ve yazar evladi olmamistir dersek hiç de abartili bir sey söylemis olmayiz. Bu büyük düsünür yagi biten bir lambanin sönmesinden evvel parlamasi mesabesindedir. Sâti alHusrî (Sati Bey), Ibni Haldun Üzerine Arastirmalar Eger tarih bir bilim olmak haysiyetini kazanmissa, tarihin konusunun toplumsal olaylar oldugunu söylemekle hiç kusku yok ilk kez Ibni Haldun bu yolu açmistir. Adnan Adivar, Islam Ansiklopedisi