Sarı Saltık

“Sari Saltik, 13. yüzyilin ikinci yarisi içinde popüler Islam’in Balkanlar’a girisine ve bunun sosyal tabanini teskil eden bir Türk iskânina adi karisan, gerçek hayati menkabelerle, efsanelerle iç içe geçmis bir sahsiyettir. Onun sosyal-dinî kökeni ve sahsiyeti hakkinda kaynaklar¬daki degisik ve bazen çeliskili rivayet ve menkabeler ilk bakista arastiricinin karsisina, sisler arasinda kesin hatlari belli olmayan bulutsu bir siluet çikarir. Ancak dikkatli bir göz, bu bulutsu siluetin, elinde tahta kiliciyla bir gazi-evliyâya ait oldugunu fark etmekte gecikmeyecek, her seye ragmen sonuçta onun, kendi zamaninda eti ile kemigi ile yasamis tarihsel bir figür oldugunu anlayacaktir. Bu yönüyle Sari Saltik, 5. yüzyilda Irlanda’ya Hiristiyanligi götüren Saint Patrick’le bazi ortak yönler, benzerlikler sergiler. O sanki Balkanlar’da Islam’in yayilis sürecinin Saint Patrick’idir. San Saltik’in menkabeleri ve efsaneleri daha ilk yillardan itibaren Balkanlar’daki Hiristiyan azizlerininkileriyle özdeslesmis, kisiligi adeta onlarinkiyle iç içe geçmistir. Iste onu böyle ilginç ve esrarengiz yapan da bu imajidir. Gerek öncülük ettigi Türkmen iskâni meselesi, gerekse menkabelerinin böyle bir özdeslige konu olmasi sebebiyle, daha 19. yüzyilin sonlarindan itibaren Türkologlarin ilgisini çekmis olan bu il¬ginç Türkmen seyhi, bugün de hâlâ sürmekte olan arastirmalarin ilgi odagi olmaya devam etmektedir. Hakkindaki çok sayida yayinlarin gösterdigi üzere, Mevlânâ, Haci Bektas-i Velî ve Yunus Emre hariç, aktüalitesini kaybetmeyen hemen hemen tek Türk sûfîsi odur denebilir. Balkanlar’da 1990 son¬rasinda yeni siyasî düzenlerin olusmasiyla bu Türkmen babasi tekrar gün¬deme gelmis bulunuyor. Bütün bunlara ragmen, sahsiyeti, kimligi ve faaliyetleri konusunda bugün hâlâ bazi problemlerin mevcut oldugu da çok iyi bilinir. Balkanlar tarihinin oldugu kadar, Türkiye tarihinin de önemli bir parçasi olan bu sahsiyet kimdir, ne yapmistir, niçin önemlidir ve tarihsel rolü nedir? Iste bu kitapta, Sari Saltik’in bulutsu siluetinin önümüze koydugu, sözünü ettigimiz bazi temel problemler üzerinde durulmaga çalisila¬caktir.” Ahmet Yasar Ocak