Tiyatroda Seyirci Fikri Ve Tanzimat Tiyatrosu

Tiyatro, Tanzimat döneminde kültür hayatimiza giren önemli bir sanattir. Türk tiyatrosunun geleneksel tiyatrodan Bati tarzi tiyatroya geçis döneminde seyircinin bu sanata karsi yaklasimi ya da tiyatroda seyirci fikrinin ne oldugu hakkinda daha önce yapilmis kapsamli çalisma bulunmamaktadir. Oysa toplumsal anlamda önemli bir geçis dönemi olan Tanzimat, hem siyasî hem de edebî anlamda büyük degisimlerin yasandigi bir dönem olmakla birlikte tiyatro, bu iki önemli konunun en fazla tartisildigi alan olmustur.Tiyatroda seyircinin önemi hakkinda yapilan baska çalismalar olmakla birlikte biz bu çalismamizda tiyatroda seyircinin, edebi metnin okuru gibi degerslendirilmesi gerektigi fikrinden hareket ederek kuramsal anlamda bir açilim getirmeye çalisacagiz. Tiyatro; yazar, oyuncu ve seyircinin temel etkilesiminde birçok unsurun bir araya gelmesi ile anlam kazanan bir sanattir. Seyirci, bu üçlü etkilesim içinde odak noktasi olmasi sebebiyle önem kazanmaktadir. Biz bu çalismada öncelikle genel anlamiyla tiyatroda seyirci faktörünün çok boyutlu önemini ortaya koymaya çalisacagiz.Tiyatro tarihi boyunca seyircinin nasil algilandigi ve yorumlandigi üzerine bir degerlendirme yapildiginda, seyircinin egitilmesi meselesinin elestirmenler ve yazarlar tarafindan sik sik tartisildigini görmekteyiz. Bu çalismada da seyircinin oyun yazilirken ve sahnelenirken hangi unsurlardan, nasil etkilendigini, göstergelerin oyunun sahnelendigi andaki önemini, kültürel ögelerle baglantili olarak degerlendirmeye çalisacagiz. Bununla iliskili olarak yazarseyirci iliskisini degerlendirerek seyirci fikrini anlamaya çalisacagiz. Elbette edebiyatin kuramsal anlamda en çok tartisilan konularindan biri olan “estetik yasanti”yi da tiyatroda seyirciye aktarilmak istenen duygulardan biri oldugu fikrinden hareketle ele almanin konumuz açisindan faydali oldugunu düsünmekteyiz. Bu nedenle “estetik yasanti” konusunu da çalismamizin birinci bölümünde inceleyecegiz.Türk Tiyatrosunda seyircinin nasil olustugunu anlayabilmemiz için öncelikle Geleneksel Türk Tiyatrosunda seyirci fikri hakkinda bir degerlendirme yapmamiz gerekmektedir. Bati tarzi tiyatro ile ilk tanismanin yaGandigi Tanzi-mat döneminde seyircinin gelenekle beslenen bir tiyatro fikri vardir. Orta oyunu ve Karagöz gibi halk tiyatrosu geleneginden gelen türlerin yarattigi bu seyirci tipi Bati tiyatrosu ile tanistiktan sonra degisime ugrayacaktir. Bu nedenle çalismamizda bu degisimin nasil oldugunu, seyirci fikrinin padisahlardan halka dog-ru nasil Gekillendigini degerlendirmeye çalisacagiz. Çalismamizin ikinci bölü-münde ilk tiyatro çalismalarinin basladigi saray tiyatrosunun tarihini seyirci fikriyle ilskilendirerek inceleyecegiz. Bunun için padisah Abdülmecid ile baslayan tiyatro çalismalarinin sonraki padiGahlar döneminde nasil desteklendigini ve bunun halk tarafindan nasil algilandigini incelemeye çalisacagiz.Tiyatro çalismalarinin basladigi bu ilk yillarda tiyatronun gelismesine büyük katkilari olan Osmanli Tiyatrosu ve imtiyaz sahibi Güllü Agop?un seyirciye yaklasimini incelemek konumuz açisindan oldukça önem tasimaktadir. Ilk Türkçe gösterimlerin verilmeye baslanmasi ile seyirciyi egitme faaliyetleri de gündeme gelmistir. Dolayisiyla bu konuda en fazla tartisma yaratan Osmanli Tiyatrosu olmustur. Basina yansiyan elestiriler ile Osmanli Tiyatrosunu degerlendirmenin seyirciyi anlamamiz açisindan faydali olacagini düsünmekteyiz. Bunun yani sira, seyircinin egitilmesi konusunda Ahmet Vefik Pasa?nin da ikinci bölümde ele alinmasini uygun bulduk. Ek olarak sansür konusunu hem döne-mi anlamamiza yardimci olacagini hem de seyirciye dogrudan etkisi oldugunu düsündügümüz için arastirmamiza aldik.ÇaliGmamizin üçüncü bölümünde Tanzimat dönemi yazarlarinin tiyatro eserlerini kaleme alirken seyirciyi nasil algiladiklari hakkinda bir inceleme yapmaya çalistik. Tiyatronun unsurlarinin (yazar, seyirci, oyuncu, yönetmen gibi) bir bütün olarak etkilesiminin temelinde yazar ve seyirci fikrinin bulundugunu ve diger bütün unsurlari et