Hanefilerde Mezhep Usulü

Mezheplerin tesekkülünden sonra ictihad faaliyeti form degistirmis, ser‘î kaynaklardan hüküm üretmekten ziyade, ser‘î açidan mesru kabul edilen ve kendilerini mezhebe nispet eden âlimlerin ürettikleri fikhî malzemeden/mezhep birikiminden hüküm elde etme çerçevesinde yürütülen bir faaliyete dönüsmüstür. Fakih ile mezhep birikimi arasinda kurulan bag ve iliskinin önem kazandigi bu süreçten sonra tahrîc, tercîh ve ittibâ‘ manasindaki taklîd kavramlari, mezhep içi fikhî istidlâl faaliyetinin temel unsurlari olarak kullanilmaya baslanmistir.

Mezheplerin olusumunda etkili olan “ictihad ve kazâ faaliyetindeki düzensizlik ve ferdîligin/keyfîligin önüne geçme ve hukuk birligini saglama” ihtiyaciyla mezhep içi isleyiste de karsilasilmistir. Mezhep içi hukuki birlik ve istikrari saglama amaciyla müntesip fakih ile mezhep birikimi arasindaki iliskiyi ve onun bu mezhep birikiminden hüküm elde etme faaliyetlerini düzenleyen “Iftâ usûlü” veya “mezhep usûlü” olarak isimlendirilebilecek bazi kurallar benimsenmistir.

Tercüme ettigimiz Serhu Ukûdi resmi’l-müftî adli bu eserinde Ibn Âbidîn, Hanefî mezhebi literatüründe daginik olarak yer alan ve mezhep müntesibi hukukçunun fikhî bilgi üretimini belirleyen ilke ve prensipleri belirli bir sistematik içinde ele alarak Hanefî hukukçunun fikhî bilgi elde etme faaliyetini teorik olarak kurgulamaya çalismistir