Düzenin Şeyleri, Tanzimatın Kelimeleri

Yogunlastirilmis bir reform politikasinin hüküm sürdügü 19. yüzyilin ortalarinda Osmanli bürokrasisi, imparatorlugun etnik ve dini gruplarindan yeni bir kavram olusturmaya basladi. Düzenin ebedi bir döngü içerisinde bozulup yeniden kuruldu¬gu yolundaki Osmanli anlayisi daralarak radikallesti: Osmanli tebaasi “modernles-tirilecek” ve “medenilestirilecekti”. Osmanli Imparatorlugu’nun bir Balkan vilayeti olan Kuzey Arnavutluk ile bir Arap vilayeti olan Cebel-i Lübnan’da uyguladigi po¬litikanin karsilastirilmasini kapsayan bu çalisma, Osmanli arastirmalari alaninda milliyetçi kaygilardan kaynaklanan bölgelere ayrilarak parçalanma sorununun da asilmasina katkida bulunacaktir.
Kuzey Arnavutluk ve Cebel-i Lübnan’in böyle bir karsilastirmaya konu olmalarini mantikli kilacak bazi cografi ve demografik ortak noktalari vardir. Bunlarin birin¬cisi, denize kiyisi olan daglik bölgelerden olusan ve dis etkilerin girisini kolaylastir¬makla birlikte merkezi otoritenin kurulup sürdürülmesini güçlestiren arazileridir. Ikincisi, etnik ve dini bakimdan heterojen olan nüfuslaridir. Ancak dinleri farkli ve birbirine düsman olan bu topluluklar, etnisite ve hemsehrilik baglariyla birbirlerine bagli olabilmekte ve bu özellik, çatismalarin çözüme kavusturulmasinda önemli bir rol oynamaktadir. Üçüncüsü, kabile hayati ile sehir hayati arasindaki tezattir. Dör-düncüsü, reformlar yoluyla idaresini homojenlestirmeyi hedefleyen Osmanli Impa-ratorlugu ile mevcut heterojenligin dogurdugu çatismalari körüklemek emelinde olan Avrupali büyük devletler arasindaki mücadeledir.
Osmanli Imparatorlugu’nun dagilmasinin üzerinden geçen yüz yila yakin zaman zarfinda her iki cografyada kurulan ve yukarida söz edilen etnik ve dini çatismalari çözüme kavusturmayi bir türlü basaramayan devletlerin mevcudiyetlerini halen sür-dürmesi ve bu çatismalarin dünya siyasetinin baslica sorunlarindan biri olmasi, bu çalismanin degerini ve günümüz için önemini bir kat daha artirmaktadir.