Dünyada Başkanlık Sistemleri

Bizim anayasal tarihimizde ve Avrupa cografyasinda tek basli yürütme modeli içinde mevcut olmayan baskanlik sistemleri aslinda dünya üzerinde çok degisik biçimlerde tezahür eden sistemlerdir. Bunlardan tamamen otoriter rejim olma özelligi gösterenler bir tarafa birakilacak olursa, yarismaci sistem içinde demokratik veya yari demokratik kabul edilenler inceleme konumuzu olusturmakta ve bu örnekler tek bir sistemden bahsetmeyi güçlestirecek derecede çesitlilik göstermektedirler. Baskanlik sistemini, yasama ve yürütmenin ayri seçimlerle belirlendigi, yürütmenin tek basli oldugu ve baskandan olustugu modeller olarak gördügümüz takdirde ortak bir semsiye altina sikistirabilecegimiz sözkonusu anayasal yapilar, baskanlarin yetkileri, kontrol-denge mekanizmalari, demokrasi ile etkilesim olmak üzere birçok konuda farklilasmaktadirlar. Siyasal sistemler, anayasal kurallar disinda bu kurallari isleterek hayata geçiren kurumlara, yönetim geleneklerine sahiptirler. Bu da demektir ki, hükümet sistemleri aslinda sosyal ve siyasal birçok kurumun karsilikli etkilesimi ve etkisi altinda islev gösterirler. Kurumlar karsilikli etkileserek siyasal aktörlerin tercihlerine nüfuz edebilme, dolayisi ile tekrar eden davranis kaliplari yaratabilme gücüne sahiptirler. Hükümet sistemlerinin gerçekte nasil islediklerini anlamak için etkilesen tüm degiskenleri; siyasal kurumlari, sosyal kurumlari ve tüm bu kurumlarin içinde gelistikleri tarihsel ve sosyal kosullari incelemek gereklidir. Sözkonusu dinamikler bir yandan hükümet sistemlerinin isleyis özelliklerini teshis etmemize yardim ederken, bir yandan da farklilasmis alt türleri ayristirmamizi saglamaktadirlar. Bahsedilen dinamiklerin sosyal kurumlara iliskin olanlari, siyasalarin yönetim geleneklerini ve sinifsal kirilmalarini, içinde gelistikleri çogunlukla özgün tarihsel kosullarla birlikte degerlendirirken, siyasal kurumlara iliskin olanlari, basta anayasal normlar, siyasi parti sistemleri, seçim sistemleri olmak üzere yapisal özelliklere isaret ederler. Kurumsal etkenler belirli arka plan kosullari içinde su ya da bu yönde gelisim sergileyebilmektedirler.