Karl Marx Bağnazlık Üzerine Bir Araştırma

E. H. Carr, kendisinden sonra Marx’in hayatini yazacak meslektaslarina göre bir açidan sanssiz baska açilardan sansliydi. Sanssizdi çünkü Marx’in eserlerinin tamamina, dönemin önemli portrelerinin bütün eserlerine, yazilarina ulasma imkânindan yoksundu. Sansliydi çünkü Enternasyonal’e katilmis sosyalistlerin hayattaki yakinlarina, brosür, ilan, hiciv, gazete yazilarina ya da mektuplarina ulasma, bazen toplantilara katilmis insanlarla tanisma firsati vardi. Karl Marx, Ikinci Dünya Savasi öncesinde, Avrupa’da diktatörlüklerin kuruldugu bir dönemde, muhafazakâr bir bakis açisi ile yazildi. Karsimizda bütün bu muhafazakâr auraya ragmen, ele aldigi portrenin hakkini veren, ele aldigi konulari en ince ayrintilarina kadar arastiran, olaylar arasindaki baglantilari hassas bir gözle aktarmayi ihmal etmeyen ve güzel yazilmis, zevkle okunan bir biyografi var. "... Kimi zaman söylendigi gibi olgular kendi adlarina konusmazlar, ya da konussalar bile hangi olgularin konusacagina karar veren tarihçidir; tarihçi meydani tümüyle onlara birakamaz. Ve de en bilinçli tarihçinin karari "ne yaptiginin çok iyi bilincinde olan tarihçinin karari" baskalarinin yanli olarak görebilecegi bir bakis açisi tarafindan belirlenir. -Edward Hallett Carr