Nehcül Feradiste Soru

Harezm Türkçesi XI.-XIII. Yüzyillarda nüfus yapisi ve siyasî bakimdan Türklesen Harezm Bölgesinde Oguz, Kipçak ve Kangli Boylarinin yerlesik hayata geçmeleriyle Türkçenin dogu kolunu teskil eden ve Karahanli Türkçesi temelinde Oguz ve Kipçak Türkçelerinin bölgede iyice karisip kaynasmasindan olusan dile verilen addir.
Karahanli Türkçesiyle Çagatayca arasinda bir geçis dili olan Harezmce dönemi eserleri genellikle Arap harfli olup çok az kismi Uygur harflidir. Bu dönemin belli basli eserleri Muúaddimetu ’l-adab [=Edebe Giris], Úisasu ’l-anbiyÀ [=Nebilerin Kissalari], Muèìnu ’l-murìd [=Müridin Yardimcisi], Óusrev ü Sìrìn, Nehcü ’l-ferÀdìs [=Cennetlerin Açik Yolu], Muóabbat-nÀma, mièrÀc-nÀma, Oguz Kaàan MenÀúibi, SirÀcu’l-úulub, KitÀbu óilyati’l-insÀn va óalbati’l-lisÀn [=ibn MuhannÀ lüàati] ve satir arasi ÚuréÀn-i Kerìm tercümeleridir.
Harezm Türkçesinin dil özelliklerini tespit etmek için en önemli kaynak eserlerden birisi olan Nehcü’l-FerÀdìs dünya ve ahirette mutlu olmanin yollarini ortaya koyan Müslümanlik bilgilerini içermektedir.
Kitap, her biri onar fasildan olusan dört müstakil babtan olusmustur: Hz. Muhammed’in (sav) faziletleri; Hulefa-i Rasidin, Ehl-i Beyt ve Dört imamin faziletleri; Allah’a yakinlastiran ve Allah’tan uzaklastiran ameller. Bu dört ana bölümün yazilmasi esnasinda çesitli eserlerden yararlanilmis, yararlanilan eserlerin adlari verilmis konu ile ilgili olarak degisik bilginlerin görüslerine; özellikle son iki bölümdeki konularla ilgili olarak birtakim din ve tasavvuf büyüklerinin görüslerine onlarin hayat hikâyelerine yer verilmek suretiyle ögretici amaç güdülmüstür.
Müellif bu kitabi yazmaktaki amacini eserinde okuyucularin edindikleri bilgiler isiginda amel etmeleri, böylece Islam’a uygun yasamalarinin hayir ve bereketi ile kendisinin de bir yazar olarak sevap kazanmak istegi olarak dile getirir.
Bu çalismada, Yeni Cami Nüshasinin tipkibasimi2 üzerinde çalisilmistir. Nehcü’l-FerÀdìs’in Türk dili arastirmalarindaki yeri ve önemini ortaya koyacak özelliklerin belirtilmesinden sonra metin kismina geçilmis ve eserin içerisindeki her soru cümlesi, yaninda sayfa, varak ve satir numarasi ile birlikte belirtilmistir. Kullanilan soru cümleleri örnekleriyle verilmis ve bu soru eklerinin görevleri istatikî olarak siniflandirilmistir. Ayrica her cümlenin günümüz Türkçesine aktarilmis hâli de satir numarasindan hemen sonra verilmistir.