Aleviliğin Doğuşu

“Bu çalisma Kizilbas-Alevi dindarliginin ‘neleri’ degil ‘nasillari’ ile ilgilenmektedir. Kizilbas sufiliginin olusum sürecini çevreleyen toplumsal ve siyasal muhiti incelemek suretiyle, onun yarattigi dindarlik biçiminin ideolojik, itikadi ve ameli kaliplarinin arka plan referanslarini ortaya çikarmayi denedim. Esasen kendi iç geleneginde Muhammed Ali Yolu olarak adlandirilan Kizilbas-Alevi dindarliginin inanç ve ritüel boyutlarini anlayabilmek için öncelikle bu ‘bilinçalti yapilari’ni olusturan arka planin belirlenmesi gerekiyordu.”



Riza Yildirim, 14.-15. yüzyil dönümünün büyük toplumsal ve siyasal çalkantilari içinde Anadolu’da Aleviligin dogusunun “macerasini” anlatiyor.

Göçebe Türkmenler Anadolu’ya göçe durduklari 12.-13. yüzyillarda, eski Türk, Mezopotamya ve Anadolu gelenekleri ve inançlariyla müslümanligi nasil bagdastirdilar; nasil bir dindarlikla gelistirdiler? Göçebe-asiret yasam tarzina dayali sosyo-politik düzenle, Iran-Islâm kültürü ve yerlesiklige dayanan toplum yapisi arasindaki gerilim nasil evrildi ve Osmanli devletiyle iliskileri nasil “yoldasliktan düsmanliga” dönüstü? Bu süreçte tabandaki Türkmen dindarligi ile Safevi doktrini ve Sah Ismail etkisinin bilesimi nasil Kizilbas sufiligini meydana getirdi? Bir devrim ideolojisi mahiyeti tasiyan ancak “devlet” olacak teolojik ve hukuki aygitlari bulunmayan bu olusum, Çaldiran Savasi’nin ardindan nasil bir degisime ugradi ve Mehdici-devrimcilikten uzaklasarak Osmanli dünyasi içinde “yerlesmeye” yöneldi?

Hem son derece ayrintili, canli bir hikâye hem de tarihi “anlamanin” yordamini gösteren, güçlü bir teorik analiz.