Felsefe Tarihi 1. Cilt

Bu zamana dek dissalliklarin avi olmus olan tinin kendi içine geri dönüp kendine tekrar gelebilecegi ve kendine ait bir krallik için uzam ve yer kazanabilecegi daha iyi bir çagin safagini gelin birlikte selamlayalim...

1816 Ekim'inde Heidelberg'de dersin açilis konusmasi Hegel'in dinleyicilerine bu sekilde seslenmesiyle basliyordu; kendi zamanina ve gelecege dair duydugu umudu büyük bir coskuyla aktaran Filozof, gündelik yasamin ehemmiyetsiz çikarlarina bogulmus zihnin dissalliktan kendi içine çekilmesinin zamaninin geldigini müjdeliyordu. Kutsal alevin sönmeye yüz tutmus külünün bekçisi olmak, düsüncenin üzerini örten siglik ve boslugu bu atesin harlanmis sicakligi ile yakip yok etmek görevi simdi felsefeye verilmisti. Varligin, bilgi arayisinin bu güçlü aktörüne direnç gösterebilecek hiçbir gücü yoktu, aksine kendi zenginliklerini ve derinliklerini düsüncenin gözlerinin önüne sermek ve tine haz vermek zorundaydi.

Bilmem hangi varolan ve Varlik kendini ele geçirmek isteyen düsünceye bu kadar kolay kendini sunar; hangi gerçek, düsüncenin egemenligini böyle keyifle kabul eder? Uzun zamanlardan beri düsünce tarafindan egilip-bükülmeye ve horlanmaya alismis, onun tarafindan yetersiz görülmüs gerçek, neden Hegel'in zamaninda kendi hakikatini bir hediye gibi sunsun bu kadim düsmanina. Ve 2500 yillik felsefe tarihinin kahramani kim; hangi tanrinin sunaginda döküldü gerçekligin kani? Ideanin pesindeki amansiz takibi trajik bir sekilde sonuçlanan Platon mu ya da Birin hakikatini onun kulagina fisildayan Parmenides mi; daha ilk hamlesinde ontolojik birlik idealinden vazgeçip varolanlarin farkliligina yönelmis Aristoteles mi yoksa; neden dünyayi bir dünya haline getiren Plotinus olmasin; belki de tanrinin gizemli yaratisinda Varligin hakikati için ipuçlari arayan bütün bir Ortaçagdir ya da Ortaçag'in tanrisini sonsuz evren çigligi ile yokeden ve Campo dei Fiori'de külleri havaya savrulan Giordano Bruno; peki töz ve özne arasindaki gerilimde salinip duran Descartes, Spinoza, Kant yukaridaki isimler kadar hak etmiyorlar mi kahramanligin sanini; felsefeler ve filozoflarin dünya tarihindeki geçit töreninde Düsünce ve Varligi kim özdes kildi?

Hegel'in differentia specificalarindan biri tam da burada iste: Felsefe Tarihi, düsüncenin hiçlikten gelen basibozuklugunun Tin formunda kazanmis oldugu zorunluluk yolunda kimseye kahramanlik payesi vermez. Önemli olan, hangi filozoflarin hangi düsünceleri ileri sürdügünün eklektik bir betimlemesi degildir, Düsüncenin, filozoflari ve felsefeleri tarih içinde belirlenimlerinin simsiki iliskiselligi altinda nasil görünüse çikardigidir. Felsefe -bir Kavram olarak- hakkini arar ve bu yolda içinden geçmis oldugu tüm dolayimlari yoklar; onu kendine benzetir, kendini onda kurar. Hegel'in Felsefe Tarihi uzun macerasi boyunca sadece bunu anlatir.

Ersin Vedat Elgür