Ben, Öteki Ve Ötesi

Islâm ve Bati’nin iç içe geçmis tarihinin ana hatlarini ele alan bu çalisma, siyasî, askerî ve toplumsal iliskilerin yani sira , ‘ben’ tasavvuru, ‘öteki’ algisi, zaman ve mekân tasavvuru, sembolik dil ve imgeler üzerinden insa edilen anlamlar dünyasina egilmeyi hedefliyor. Kitap Islâm ve Bati toplumlarinin etkilesim içinde olan ve tedâhül eden tarihlerinin dün ve bugün ifade ettigi anlamlari ortaya koymak için tarihten felsefeye, teolojiden sanata uzanan disiplinler arasi bir yaklasimi esas aliyor.
Her ‘ben’ iddiasi bir ‘öteki’nin varligini tazammun ederken, her ‘öteki’ vurgusu da bir ‘ben’ tasavvuru insasini zorunlu kilar. Fakat modern dikotomilerin tersine, bu ayrimi mutlaklastirarak sonsuz ve sinirsiz düsmanlar üretmek gerekmiyor. ‘Öteki’ üzerinden verilen hükümler, ayni zamanda ‘ben’ ile, ‘biz’ ile ilgili tanimlamalarin da bir aynasidir. Bu kitap, Islâm ve Bati iliskilerini tahlil ederken, arka planda yatan ben-öteki diyalektiginin izdüsümlerini takip etmeyi amaçliyor.
***

Geleneksel diyalektikte, “Isteseydim sizi tek bir millet yapardim…” ilâhî fermaninin karsit anlamini yakalama geregi olarak ‘öteki’ ile beraber var olmanin yollari aranirdi. ‘Öteki’ denilen sey ezilip yok edilecek bir sey degil, ancak kendisi ile yarisilacak bir seydi. “Âdem’in çocuklari birbirinin uzvu gibidir” diyen Sa‘dî ve “Varligi bilmeden kendini bilemezsin. Ve varligi bilmek Tanri’nin kendi eseriyle cilvelesmesinin yollarini bilmekse, o zaman ‘ben’ idrâki bizi varliga, varlik bizi Tanri’ya, Tanri da bizi tekrar ‘ben’e geri getirir. Kendine geri dönen ‘ben’ de artik siradan bir ben degildir. Zira o, ‘büyük varlik dairesini’ kat ederek kendine geri dönmüs bir öznedir” diyen Molla Sadra gibi bilgelerden aldigi ilhamla Doç. Dr. Kalin, geleneksel ontolojinin karsisinda yer alan modern zamanlarin hakim ötekilestirme eylemini sorgulamaktadir. Degerli kardesim Ibrahim Kalin’in modern ötekilestirmenin ayni zamanda yok etme haline gelmesi sürecini, özellikle Müslümanin ötekilestirilmesi eylemi üzerinden okuyan bu mühim çalismasini herkese tavsiye ederim.

Prof. Dr. Mahmud Erol Kiliç

***

“Ne Dogu, Dogu’dur artik; ne Bati, Bati. Bu ikisi artik birlesebilir! Kipling ve Peyami Safa'nin muhayyilesindeki Dogu-Bati'yi hâlâ merak edenler varsa, Ibrahim Kalin’i okusunlar: akici ve düsündürücü bir eser.”

Mustafa Özel, Istanbul Sehir Üniversitesi