Osmanlı Devleti'nin Kısa Sosyal Tarihi

Sosyal tarih denildigi zaman akla gelen önemli tarihçilerden G. M. Trevelyan klasiklesmis olan English Social History adli eserinde sosyal tarihi siyasi tarihin hariç biraktigi ya da unuttugu insanlarin tarihi olarak tanimlar. Bunu yaparken, insanlari siyasetten bagimsiz düsünmenin zor oldugunu ve hele Ingiltere insani için bunun daha zor oldugunu belirtir. Sosyal tarih olmaksizin iktisadi ve siyasi tarihin anlasilamayacagini savunur. Bu sözleri Osmanli tarihi ve insanina uyarlamamiz mümkündür. Nitekim XX. yüzyilin ikinci yarisindan itibaren Charles Issawi, Roger Owen, Halil Inalcik, Donald Quataert, Nikolai Todorov gibi tarihçi ve sosyal bilimciler “Osmanli sosyal ve ekonomik tarihinin” farkli dönemlerine ve bölgelerine isik tutmaya çalistilar. Bu çalismalarin hiçbirisi “devlet”i konu disinda birakmamistir. Bu çalismalarda birinci ve ikinci elden nicel ve nitel veriler kullanilarak Osmanli toplumunun bürokrasiden baska diger unsurlari da incelenmistir.

Elinizdeki bu kitap, merhum Kemal Karpat’in vefatindan kisa bir süre önce arsivini düzenledigi sirada, ayirip yayinevinin mutfagina gönderdigi, bir yönüyle yukarida ismi verilen sosyal bilimcilerin takip ettigi metot ve verileri kullanmak suretiyle olusturulmus bir sosyal tarih çalismasidir. Osmanli Devleti’nin devraldigi tarihsel miras ve cografya üzerine kurdugu özgün sosyo-politik, ekonomik, kültürel ve askerî yapilanmasinin bilhassa XVI. yüzyilin sonundan itibaren yasadigi dönüsümün sebepleri mukayeseli bir bakis açisiyla tahlil edilmektedir. Karpat, kendisine has üslubu ve metodolojisiyle Osmanli siyasasi ve toplumsal yapisi üzerindeki temel dinamiklerin paradoksal degisimini genel yönleriyle tahlil ederken çok ilginç ayrintilara deginmek suretiyle hem bir bütün halinde Osmanli tarihini incelemis hem de birtakim ayrintilari da ihmal etmedigini göstermistir. Merhum Kemal Karpat’in 35 yil önce hazirladigi bu kitabi nesretmekle hüzünlü bir sevinç yasamaktayiz.