Türk Kültüründe Deli Ve Delilik

Delilik özgürlüktür; dünyanin mantiga, kurallara sigmayan düzenine karsi marjinal bir itirazdir, akla isyan eden sorumsuz bir akil denemesidir. Bu kitapta çok çesitli, çok anlamli kavramlar olan deli ve delilik, Türk kültürü temel alinarak arastirildi. Deli ve delilik; samandan sufiye, asiktan komik tiplere, tanrioglundan evliyaya, bimarhanelerde tedavi görenlerden çilgin kahramanlara ve esrar ilmini bilen evliyalara kadar genis bir muhtevaya sahiptir.

En azindan akli dengesi olmayan ve dogustan deli olanlarla, bir tecelladan, ilahi askin siddetinden, Hüsnü Mutlak’in güzelliginden delirenleri; çesitli nedenlerden, mesela sarap içmekten, baharin gelisinden, kanin cosmasindan, asiri sinirden cinnet geçirenleri; fiziksel travmalar sebebiyle akli selimini kaybedenlerle, bazi toplumsal baskilardan dolayi kendini deli gibi kaleme verenleri; atilgan, dürüst, gözüpek delikanli, deli dolu olanlarla, deli veya zirdeli diye adlandirilanlari; Allah’in güzel sifatlarinin azameti karsisinda sürekli cezbe halinde olanlarla, delilik hastaligina yakalananlari; deli muamelesi görenleri ve nihayet bunlarin hepsiyle kutsal delileri birbirinden ayirmak gerekir.

Fuzuli Bayat’in Türk Kültüründe Deli ve Delilik adli bu çalismasinda, bütün bu ayrimlar izah edildikten sonra varilan netice ise sudur: Deliyi hastanelere kapatan, ona cüzzamli bir hasta, bazen de bir eglence vesilesi gibi bakan Avrupa kültürünün aksine, Türkler deliye, Allah tarafindan verilmis bir emanet olarak bakmislardir.