Örnek Bir Genç Olmak

19. yüzyilin ikinci yarisinda Tevfik Fikret ve Mehmet Akif’le zirve yapan entelektüellerin kendi çocuklarini merkeze alarak örnek/ideal bir genç yetistirme düsüncesinin Osmanli’daki ilk örnegi olan Ishak Tokadî’nin Nazmu’l-ulûm adli eseri, oglu Fazlullah’in sahsinda örnek-bir-gencin deger-ile-bilgi birlikteligini, içinde yasadigi çagin zihniyeti içinde insa etme projesidir.
Ishak Tokadî, projesini iç içe geçmis daireler seklinde kurar. En genis dairede millet mensubiyetini verir (millet-i Ibrahim); ikinci dairede ümmet mensubiyeti bulunur (ümmet-i Muhammed); üçüncü dairede mezheb mensubiyeti yer alir (ehl-i sünnet ve’l-cemaat); dördüncü daire ise mesrebe aittir (Birgivî mesreb); besinci mensubiyet devlet, yani içinde yasanilan siyasî yapidir. Bu siyasî yapinin iki rüknü vardir; birincisi ilim yani en genis anlamiyla bilgi; ikincisi ise serîat, en genis anlamiyla Islam. Müellif bir ferdin terbiye ve taliminde kamusal olan ile ferdî olani birlikte düsünür. Kamusal olan fikih (hukûk) ile ferdî olan ise ahlak ve tasavvuf ile saglanir. Ancak tüm bunlarin ortaya çikmasi için ferdin saglikli bir bedene sahip olmasi gerekir; bu nedenle koruyucu tib ilmi önemlidir. Bu çerçevede Ishak Tokadî mensup oldugu kültürün tarihî tecrübesi isiginda terbiye ve talimini düsündügü örnek-bir-gencin kitap cografyasini da belirler. Bu kitaplik sadece okumak için degil, ayni zamanda bir ömür boyu müracaat etmek içindir.