Bektaşilik Ve Edebiyat Cumhuriyet Devrinin İlk Tarikat Araştırması

Besim Atalay, yaptigi pek çok çalisma ile Cumhuriyet devri Türklük bili­mine büyük hizmetlerde bulunmus bir arastirmacidir. Bir medreseli olarak ilk çalismalarinin dinî konularda oldugunu gördügümüz Atalay, hiçbir zaman klasik bir din adami olmamis, bu konuda yazdiklariyla modern, hatta devrimci bir tutuma sahip olmustur. Nitekim çok erken yaslar­dan itibaren gönül verdigi Türkçülük düsüncesiyle atbasi ilerleyen devrimci tutumu, hayatinin sonuna kadar tutarli bir biçimde izledigi bir yol olmustur. Iste elinizde tuttugunuz Bektasîlik ve Edebiyati isimli eseri, onun arastirmaci kimligiyle, Türkçü-Devrimci kimliginin bileskesidir. Çünkü bu çalismayla, hem Türkçe’nin en güzel örneklerinin bulunduguna inandigi Bektasî edebiyâ­tini ve bunu ortaya koyan düsünce iklimini incelemis hem de bir aydin din adami sifatiyla, Türkiye’nin önemli sorunlarindan biri olarak gördügü tasav­vufa dair fikirlerini açiklama imkâni bulmustur. Çalismanin, yazarin Anadolu’daki gözlemlerini içermesi, üzerinde önemle durulmasi gereken bir husustur. Çünkü sadece Istanbul’daki Bektasîligi dik­kate alarak yapilacak degerlendirmeler tarikatin bütününü degil, belli bir kis­mini anlamakla sonuçlanacaktir. Hâlbuki Atalay’in çalismasi Istanbul, Usak, Içel’de kaldigi yillarda burada topladigi malzemelere dayandigi gibi, onun Iz­mir ve Manisa çevresini de dolastigini, buradaki Çepniler üzerine verdigi kisa, fakat dogru bilgilerden anlayabiliyoruz.

Yazilarimda bîtaraf olmaya çok dikkat ettim; ne Bektasîlerin ve Bektasîligin aleyhine Kâsifu’l-esrâr ve Dâfiu’l-esrâr sâhibi gibi atip tuttum ne de Mirâtu’l-mekâ­sid ve Def‘i’l-mefâsid müellifi gibi Bektasîleri öge öge göklere çikardim. Isi oldugu gibi gösterdim; i‘tikâdlari, yollari ne ise -kendimden bir sey katmaksizin- yazdim. Muhâkemesini okuyuculara biraktim; kimsenin akîdesine dokunmadigim gibi bu bâbda okuyucularin verecekleri hükümlere de karismadim.
Besim Atalay