Dede Korkut Kitabının Poetikasına Giriş Şafak Varyantı

Isa Hebibbeyli’nin belirttigi gibi, “Dede Korkut Kitabi destanlarinin poetik sistemi hakkinda belirli degerlendirmeler yapilmis olsa bile bu destanin poetikasi henüz sistematik ve bütüncül biçimde arastirilmamistir.” Süphesiz bunun için, Dede Korkut mitolojisini, içerdigi anlatilarin biçim ve içerik farkliliklarini gözeterek bütün paradigmalari ile ele alan çalismalar yapilmasi gerekmektedir.
Antik çaglarda nesir ve nazim bir bütünün parçalari olarak belirirdi. Dede Korkut Kitabi hakkinda en özgün degerlendirmeleri içeren bu kitapta da proza ve poeziyanin birlesik varyanti olarak estetikpoetik kavrami önerilmis ve Dede Korkut Kitabi’nin poetik degerlendirmesinin sadece nazim parçalari üzerinden yapilmasi, bir yöntem olarak da reddedilmistir. Kamal Abdulla’nin girisimi otantik mitolojik metnin içinde ilkel estetikpoetik patikalarini belirginlestirmeye yönelik bütüncül bir incelemeyle insanin en eski tasavvurlarindan bir “Safak Varyanti” olusturmayi, daha dogru ifadesiyle onu görünür kilmayi amaçlamaktadir.
Kamal Abdulla için Dede Korkut Kitabi’nin poetikasi, ancak mitolojik yaklasimlarla uygulanacak ilkelerin destanin içindeki farkli zaman katmanlarini, kozmik çagdan tarihsel çaga geçisin kodlarini izah edebilmekle, belki evvela Dede Korkut Kitabi ile Dede Korkut Kitabi metninin hazirlandigi malzemeyi ayristirmakla mümkün olabilir. Çünkü Dede Korkut Kitabi’nda atilan her mitolojik adimda, kaostan kozmosa, bütün medeniyetlerin temel yönelisi olarak belirip sürdürülebilir nizam ideali yolunda verilen mücadele -metnin farkli katmanlarinda ve genis bir zaman dilimi içerisinde sekillenerek- modellesmistir.

Tipki milyarlarca yil önce gerçeklesmis Büyük Patlama’nin bütün evrene dagilmis yankilarini hassas cihazlarla hâlâ duyabildigimiz gibi, “insan birikiminin bütün formlarina ait tek evrensel metodolojik yaratici ilke olarak kabul” edecegimiz bu kozmik olayi anahtar sayarak ilkel mit çaginda bir patlamayla metne yayilan estetikpoetigin izlerini sürebiliriz.
“Tarih öncesi çagin kadim otantik metnine ait ilkel mitolojik tasavvurlar”i ele alan bu yol bizi, bu kitabin sonraki çabalarinin parçalari olarak “Kadim otantik metnin (...) klasik biçimini” veren “mitolojik ögle”ye, yani “Ögle Varyanti”na, oradan da mitolojik günbatimina, yani “estetikpoetik katmanin son dönemini yasayarak estetik ve poetik diye iki istikamete ayrilacagi” “Günbatimi Varyanti”na ulastiracaktir.