Montrö Boğazlar Konferansı Tutanaklar, Belgeler

Yakin Tarihten Temel Kaynaklar Ve Belgeler: Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaslari, kurtulus savasi sonucunda Itilaf devletlerinin isgalinden ve emperyalist güçlerin boyundurugundan kurtardiklari topraklarda kurduklari bagimsiz devleti 1923 lozan antlasmasi ile bütün dünyaya kabul ettirdiler. Ancak tüm çabalarina karsin Büyük Güçleri, Bogazlar üzerindeki egemenliklerinden vazgeçiremediler. Bunun için 1936 Montrö Bogazlar Sözlesmesi’ni beklemeleri gerekti. Aradan geçen bu on üç yillik sürenin bütün dünyaya gösterdigi bir sey vardi: Yeni Türkiye Cumhuriyeti, yaptigi çagdaslasma atilimlariyla uluslararasi camianin saygin ve sözü dinlenir bir üyesi haline gelmisti. Artik Bogazlar üzerinde kontrol sahibi olmak istiyordu. Bunun için Milletler Cemiyeti’ne nota vererek bir konferans toplanmasini talep etti. Montrö’de toplanan konferansta Türkiye, kararli tutumu sayesinde istedigini alarak Bogazlar’da egemenligini kurdu. Aradan geçen onyillar içinde esasta bir degisiklige ugramadan devam eden Montrö Bogazlar Sözlesmesi’nden aldigi yetkilerle donanmis olan Türkiye, 2. Dünya Savasi ve Soguk Savas gibi dünyanin geçirdigi en zorlu dönemlerde, hem Bogazlar’daki egemenligini tartismasiz biçimde sürdürmeyi, hem de bu kadar stratejik bir su yolunun hasim devletler arasinda çatismalara yol açmamasini saglamayi basardi.

Mülkiye’nin efsane hocalarindan Seha L. Meray, Büyükelçi Osman Olcay ile birlikte Montrö Bogazlar Sözlesmesi’ni ve bu sözlesmeyi ortaya çikaran Montrö Bogazlar Konferansi’ni ari bir Türkçeye çevirerek kirkinci yilinda kitaplastirmisti. Elinizdeki kitap, o çeviridir. Türkiye’nin en yetkin uluslararasi hukuk uzmanlari arasinda yer alan Riza Türmen, Montrö Sözlesmesi’nin önemini, bu yeni baski için son derece yalin bir anlatimla kaleme aldigi Önsöz’de degerlendirdi.