İbn Rüşd Felsefe Din Ve Te'vil

Islam felsefesi geleneginde din ile felsefe arasindaki iliskinin mahiyetine dair tartismalarin tarihini, felsefî etkinligin Islam dünyasindaki baslangiç dönemlerine kadar geri götürmek mümkündür. Ilk defa Kindî (ö. 252/866) tarafindan ele alinan bu iliski, çesitli filozoflar tarafindan farkli açilardan yorumlanmistir. Nihayet Gazzâlî (ö. 505/1111) bilhassa Tehâfütü’l-felâsife ve el-Munkiz mine’d-dalâl ve’l-mufsih bi’l-ahvâl adli eserlerinde bu sorunu felsefe ve filozoflara yönelik elestirel bir yöntemle incelemis ve bu inceleme neticesinde Fârâbî (ö. 339/950) ve Ibn Sînâ (ö. 428/1037) gibi Islam dünyasinda hâkim felsefî gelenek olan Messâîligin büyük temsilcilerini tekfîr etmistir. Onun bu sert elestirilerine felsefe cephesinden cevap ise Endülüs’teki Islam felsefe geleneginin son büyük temsilcisi olan Ibn Rüsd’den (ö. 595/1198) gelmistir. O bir yandan Aristoteles’in (ö. 322 MÖ) eserlerine farkli üslup ve hacimlerde serhler yazarken, diger yandan da Gazzâlî’nin elestirileri ile bu elestirilerin Endülüs’teki yansimalarina cevap olmak üzere Faslu’l-makâl fî takrîri mâ beyne’s-serî?a ve’l-hikme mine’l-ittisâl ile el-Kesf an menâhici’l-edille fî akâidi’l-mille ve Tehâfütü Tehâfüti’l-felâsife adli eserlerini kaleme almistir.

Elinizdeki çalisma, Ibn Rüsd’ün fakîh kimligiyle din karsisinda felsefenin mesruiyetini, dinî bilgi ile felsefî bilgi arasindaki uyumu ve dinî naslari yorumlamada felsefî/bilimsel bilginin degerini büyük bir vukûfiyetle ele aldigi Faslu’l-makâl’in metin ve tercümesini içermektedir. Din-felsefe iliskisini özel olarak ele alan ilk eser olma özelligine sahip olan Faslu’l-makâl’de ele alinan meseleleri derinlestirmeyi saglamak üzere üç metne de ek olarak yer verilmistir: Ibn Rüsd’ün Allah’in tikelleri bilip bilmedigi meselesini inceledigi Damîme fi’l-ilmi’l-ilâhî’si (Ilahî Bilgi Konusunda Ek), el-Kesf’in sonunda te’vile konu olmalari açisindan dinî naslara dair yaptigi besli tasnifi içeren kisim ve Faslu’l-makâl ve el-Kesf’te sitayisle bahsettigi Gazzâlî’nin Faysalü’t-tefrika beyne’l-Islâm ve’z-zendeka adli eserindeki besli varlik tasnifi ve te’vil asamalarina dair bölüm.