Şeyhülislam Yahya Efendi Divanı Şerhi

Yazar H. Necati Demirtas 1953 yilinda Istanbul Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Muhtelif il ve ilçelerde hâkimlik yapti. 1985 yilinda Kadiköy Asliye Ceza Hâkimi iken kendi istegi ile emekliye ayrildi.Ilk kitabi “Islâm’in Dogusu ve Temelleri” 1990 yilinda çikti. Bunu, 1998’de “Kur’an-i Kerîm-Sistematik Bir Inceleme” takib etti. 2002 yilinda “Kur’an’da Allah” okuyucusu ile bulustu. 2011’de “Açiklamali Osmanli Fetvalari”, 2012’de “Açiklamali Osmanli Fetvalari II”, 2013’te de “Iki Devir, Iki Nesil” adli hâtira kitabi yayinlandi. 2014’de, “Fetâvâ-yi Ali Efendi” adli iki ciltlik eseri hazirladi. H. Necati Demirtas XVII. Yüzyilin büyük sâirlerinden Seyhülislâm AnkaravîYahyâ Efendi’nin “Divani’ni hem tanitmak, hem de açiklamak gayreti ile bu çalismayi yapmistir. Ciddî bir emek mahsulüolan ve senelerce üzerinde titizlikle çalisarak meydana getirilen bu eserin iki önemli ayricaligi bulunmaktadir. Birincisi, geçmisinde Fâtih medreselerinden yetismis ve “Dersiâm” unvani almis ebeveynlere sahip olan H. Necati Demirtas Hocamizin, derin tasavvufi bilgilerini de bu eserin izahina katmasi, ikincisi metinleri açiklarken ve günümüz Türkçesine aktarirken son derece anlasilir, samimi, akici bir üslup kullanmasi ve akademik alt yapisi olmayan okurlarin da anlayacagi sekilde bu eserin yazilmis olmasidir. Bu nedenle Seyhülislâm Yahya Efendi’yi her kesimden okuyucunun merakla okuyacagina ve bu eser sayesinde Yahya Efendi’yi, Divâni’ni anlayacaklari kanaatindeyiz..
Kinali-zâde Hasan Çelebi Yahyâ Efendi’den“allâme-i zamân (zamaninin ey yüksek âlimi)” olarak söz etmektedir.
Kâtip ÇelebiYahyâ Efendiiçin “Monlây-i merkum lâtîfe-gû (sakaci), küsâde-rû (güler yüzlü), hos-sohbet, sâir-i tabîat (sâir tabiatli), mütevâzi’ (alçak gönüllü), halûk (güzel ahlak sahibi), kerîm (cömert) zamaninda nazîr-i ‘adem (benzeri olmayan bir zat) idi.” Demektedir.
Fazlüllah el-Dimaskî’ye göre “Yahyâ Efendi, ulemâ-yi masrik ve magribin sultani (doguda ve batida yetisen âlimlerin sultani), ulûm-i cüz’iyye ve küllîyede seyh-i kül (cüz’î ve küllî ilimlerin hepsinde üstâd) idi. Vâhidü’z-zamân (zamaninin yegânesi), sânîi’n-Nu’mân (ikinci Nu’man b. Sâbit, Hanefî mezhebinin kurucusu Imam Â’zamEbûHanîfe) mekârim-i ahlâk (güzel ahlâk) ile mevsûf, devlet-i Osmaniyye’nin bereketi, ‘umdetü’l-mülûk (meliklerin güvenecekleri kimse), mürsid-i ehl-i tarîk ve sülûk (tarikat ve sülûk ehlinin mürsidi) bahr-i maâ’rif (bilgilerin, ilimlerin denizi), bedr-i letâif (lâtifelerin, güzel ve hikmetli sözlerin dolunayi) muhit-i rihâl-i âmâl (amellerin inceliklerini hakkiyle bilen), K‘âbe-i erbâb-i kemâl (olgun insanlarin, kemâl ehlinin K‘âbesi) idi. Edvâr (devirler) mislini nâdiren yetistirdi; bundan sonra da nâdir yetistirir.”

“Heyhâte lâ ye’ti’z-zamânebi-mislihi
Inne’z-zamânebi-mislihi li-bahîl…”
“Heyhât, zaman onun bir esini bir daha getirmez.
Gerçekten zaman onun mislini getirmekte çok cimridir.”
Lâtifeyi de severdi. Çagdasi SâirNef’î ile lâtifelesirlerdi .Nef’î’ye satasir, Onun nükteli cevabindan haz duyardi. Bir defa birbirlerini medihsûretinde söyle hicvetmislerdi. Yahyâ Efendi:
“Simdi hayli sühânverân içre
Nef’îmânendi var mi bir sâir
Sözleri Seb’a-i Muallakadir
Imrü’l-Kayskendidür kâfir”
“Simdi güzel sözler söyleyenler arasinda,
Hiç Nef’î’ ye esdeger var mi bir sâir?
Onun sözleri (Kâbe duvarlarini süsleyen) “Yedi-Aski” gibidir;
(Sanki câhiliyye devrinde) Araplarin ünlü sâiriImrü’l-Kays’tir kâfir.”
“Gazelde zamaninin en güzîde (seçkin) sâirlerine meydan okudu. Muâsirlari (çagdaslari) da onu üstad makaminda görür ve söz sanatindaki ustaligini takdir ve teslim ederlerdi. Lâle devrinin ünlü sâiri Nedim bile onun hakkinda:
“Nef’îvâdî-i kasâiddesühan-perdâzdur
Olamaz amma gazelde Bâkî vüYahyâ gibi”
“SâirNef’îkasîdevâdisinde güzel ve düzgün söz söyler;
Fakat olamaz gazelde Bâkî ve Yahyâ gibi.”