Seyahat Jurnali Günümüz Türkçesiyle Türk Edebiyatı Klasikleri 25

Tanzimat Dönemi’nde degismeye baslayan mizah anlayisinin seçkin ve dikkate deger kalemlerinden Âli Bey’in Düyûn-i Umûmiye müfettisi olarak 1885-1888 yillari arasinda çiktigi seyahatin güncesi olan Seyahat Jurnali gördügü yerlerin cografi, demografik ve kültürel özelliklerini aktaran önemli bir tanikliktir. Kendisinin, “Bu jurnalin içerigi sadece gözlemlerden olusmaktadir. Bir meziyeti varsa o da Irak gibi uzak memleketlerin ve özellikle Hindistan sehirlerinden bazilarinin buralarca bilinmeyen durumlarina ve âdetlerine dair genel bir fikir vermesinden ibarettir,” diye tanittigi Seyahat Jurnali elbette mizahi vurgudan çok da uzak degildir.
-Âli Bey (Direktör) (1846-1899)

Yasadigi dönemde “Osmanlilarin Molière’i” olarak taninan Âli Bey Istanbul’da dogdu. Ögrenimine özel dersler alarak basladi. Rüstiyeyi bitirdikten sonra yine özel derslerle tarih, cografya, felsefe, astronomi, kimya, ekonomi, yönetim bilimi, hukuk ve matematik bilgisini gelistirdi. Arapça, Farsça ve Fransizca ögrendi. Mektubî-i Sadr-i Âli Odasi’nda çalismaya baslayan Âli Bey, 1876’da mutasarrif olarak mülki göreve atandi, 1884-1888 yillarinda Düyûn-i Umûmiye’de müfettis olarak çalisti. Daha sonra Elazig ve Trabzon valiliklerinde bulundu. Edebi faaliyeti idari makamlarca hos karsilanmayip azledilen Âli Bey tekrar Düyûn-i Umûmiye’ye döndü, 1895 yilinda direktörlüge atandi ve hayatinin sonuna dek bu görevi sürdürdü. Âli Bey edebiyatla ugrasmaya gençlik yillarinda Yeni Osmanlilar’la yakinligini sürdürürken basladi. Batili örneklere uygun bir tiyatronun gelismesi için oyunlar yazdi ve Fransiz yazarlardan birçok oyun uyarladi. Teodor Kasap’in çikardigi Diyojen dergisinde yayimlanan mizah yazilarini sadece “Âli” adiyla imzaladi. Diyojen kapatildiktan sonra Çingirakli Tatar ve Hayal dergilerinde yazmaya devam etti. Türk edebiyatinda mizah sözlügü türünün ilk örnegi olan Lehçetü’l-hakayik, üç perdelik komik opereti Letafet, bir mizah hikâyesi olan Seyyareler ve Seyahat Jurnali en önemli eserleri arasindadir. Âli Bey’in seçme eserlerine Türk Edebiyati Klasikleri Dizimizde yer vermeyi sürdürecegiz.