Doğu Seyahatnamesi

13. YÜZYILIN SONLARINDA ORTADOGU’YA YOLCULUK

Ricoldus de Monte Crucis'in dürüst ve nispeten tarafsiz bir dille kaleme aldigi seyahatnamesi, Ortadogu'daki Latin varliginin sona erdigi, Mogol istilasi sonrasi bölgenin istikrara kavusmaya basladigi ve o cografyaya sonraki yüzyillarda hâkim olacak aktörlerin ortaya çiktigi bir dönemin panoramasini çizmesi bakimindan oldukça degerli bir eser. Bunun yani sira, Müslüman dünyasina yönelik militarist perspektifin disina çikarak, sonraki 300 yil Dogu-Bati dikotomisinin yönünü belirleyen bir kaynak ve oryantalizmin öncülü olmasiyla da Dogu Seyahatnamesi mutlaka okunmayi, anlasilmayi bekliyor. Müslüman inancina fazla müsamahakâr bakmasa da kendisinden önce, Islam'in reddiyesi üzerine yazan dindasi teologlarin düstükleri hataya düsmeyerek, Islam'in sapkinlik degil apayri bir din oldugu gerçegini ortaya çikardigi düsünülünce, Ricoldus’un bölgeye ve insanina bakisini apayri bir yere koymak gerekiyor.

1240’larda Tiflis’te faaliyete baslayip Ortadogu’yu kendine faaliyet alani olarak belirleyen Dominikan Tarikati, zamanla görev sahasini Tebriz’e kadar genisletmistir. Tarikatin Anadolu ve Ortadogu topraklari hakkinda bilgi almak ve misyonerlik faaliyetlerinde bulunmak üzere görevlendirdigi kesislerden biri de Ri¬coldus de Monte Crucis’tir. Kutsal Topraklardan baslayan yolculugunu Kilikya, Dogu Anadolu, Azerbaycan, Iran ve Irak’ta sürdürüp Bagdat’ta sonlandiran Ricoldus, yazdigi eserle Ortadogu halklari ve gelenekleri üzerine benzersiz bir kaynak ortaya koymustur. 1289-1291 yillarinda kesisin Bagdat’ta oldugu günlerde yazdigi ve orijinal ismi Liber Peregrinationis in Partibus Orientis olan Dogu Seyahatnamesi, Bagdat’in Mogol isgali altindaki dönemini anlatan kisimlariyla da modern tarih yazimini aratmayan Batili kaynaklarin basinda gelmekte.

Ahmet Deniz Altunbas’in Latince aslindan çevirdigi ve notlandirdigi Dogu Seyahatnamesi, Suriye, Celile, Tiberya, Yafa, Kudüs, Ürdün, Filistin, Trablussam, Tartus, Kilikya, Yumurtalik, Toroslar, Sivas, Erzurum, Agri, Tebriz, Bagdat, Musul, Tikrit gibi dünyada benzersizligini hâlâ koruyan Ortadogu ve Mezopotamya diyarlarinin kendine has çok kültürlü atmosferini basariyla yansitiyor ve bugün de ilgiyle okunmayi fazlasiyla hak ediyor.