Türkistan Başbuğu Emir Timur

Geçmiste önemli yer tutan büyük devlet adamlarinin portreleri degisik dönemlerde ve özellikle de çesitli siyasi sebepler veya bakis açilarindan dolayi tarihçiler tarafindan birbirinden oldukça degisik olarak çizilebilir. Böyle tarih yapan kisilerden biri de Emir Timur’dur. Gerçekten de, yalniz Türkiye’deki degil, çesitli ülkelerdeki okullarda okutulan tarih ders kitaplarindan ansiklopedilere ve bilimsel arastirmalara kadar, Timur konusunda bazen olumlu, bazen olumsuz yorum ve degerlendirmeler yapilmistir. Timur dünyanin büyük fatihlerinden sayilir. Gerçekten de, o nereye gitse orada yenmis, islerinde basari kazanmistir. Timur baskalarindan üstün olmayi, ülkeler fethetmeyi çok seviyordu. O “Dünyada insanlarin yasadigi yerlerin iki padisahin eli altinda olmasinin önemi yok” demistir. Timur çok yönden Cengiz Han’a benzer. O kendisi de çok islerinde Cengiz’i örnek tutardi; ancak Cengiz ona göre daha akilli, Timur ise Cengiz’e göre daha bilgindi. Timur okulda okumamis, okuma-yazma bilmeyen biri olsa da, kendi ana dili Türkçeden baska Farsça konusur, bilginlerle tartismayi ve tarihçileri sasirtmayi severdi. Kendisinin tarih konusundaki bilgisi dolayisiyla tarihçi Ibni Haldun’u sasirtmisti. Tarihteki ve destanlardaki kahramanlari anlatarak o kendi askerlerini canlandirir ve yüreklendirirdi. Timur’un ogullari içinde yalnizca Sahruh akilli bir kisiydi, digerleriyse siradan kisilerdi. Onun çocuklari ve torunlari içinden Timur’un isini sürdürecek bir kisi çikmadi; bunun için onun kurdugu devlet kisa sürede dagildi. Türk yurdu parça-parça oldu, sonra baskalarinin boyundurugu altina girdi.

Atatürk, Timur’u çok severdi. Onun kumandanligina, devlet adamligina hayrandi denebilir. Bir gün Yildirim’la Timur arasindaki Ankara Meydan Muharebesi’ni harita üzerinde degerlendiriyordu. “Bakin Yildirim, Timur’u öyle bir kiskaç içine almis ki, bu kiskaçtan Timur’dan baska bir kumandan siyrilip çikamazdi. O çikti ve hasmini yendi. Ben, Timur zamaninda gelseydim, onun yaptigi isleri basaramazdim. O benim zamanimda gelseydi, yaptiklarimdan daha çok büyüklerini yapardi.”

Zincire vurmusum talihi, simsiki tutuyorum elimle,
Felegin çemberini çeviriyorum öbürüyle,
Günesin batmasina kalmaz,
Ya magluptur Timurlenk, ya hâkimdir tüm evrene.