Bir Osmanlı Rüyası

“Merhum pederim benim Tevârîh-i Âl-i Osman merakimdan gayet memnun idi. Ara sira ordan burdan sorular sorar, malumatimi yoklardi. Rahmetli bir gün yine böyle bir yoklamada: “Tevârîh-i Âl-i Osman’a artik epey vukufun var, biliyorum.” dedi. “Peki, söyler misin, sence Devlet-i Âliyye’nin inhitatinin mebdei ve sebebi nedir?” Kendimden gayet emin: “Mebdei Karlofça Muahedesi’dir, efendi baba.” dedim. “Hep öyle söylenir,” deyip güldü. “Peki ya sebebi?” Basladim saymaya: “Birincisi, devlet idaresi bozuldu, efendi baba! Memlekette rüsvet, irtikâp, iltimas aldi yürüdü. Mevkii makam para ile alinir satilir hale geldi. Bu sebeple devlet idaresine ehil kimseler gelmez oldu. Ikincisi, padisahlarimiz zevk u safâya dalip devlet isleriyle alakadar olmaz oldular. Ordularinin basinda sefere çikmadilar. Üçüncüsü, askerimiz bozuldu; nizami intizami kalmadi. Yeniçeri esameleri para ile alinir satilir hale geldi. Parayi verip esame alan talim terbiye görmeden yeniçeri oldu. Dördüncüsü, o arada küffar fenni silahlar icad etti. Biz dolma tüfekle muharebe ederken onlar yivli tüfek kullanmaya basladi. Bizim askerimizin dolma tüfegi yagmurda çamurda patlamazken, onlarin yivli tüfekleri cayir cayir kursun sikti. Besincisi, memlekette adaletsizlik arttikça artti. Adalet mülkün temeli olmaktan çikti...”Ben daha sayiyordum ki: “Bu kadar yeter!” diye sözümü kesti rahmetli: “Saydiklarinin hepsinde hakikat payi var elbette. Lakin ben o kanaatte degilim. Devlet-i Âliyye’nin inhitatinin mebdei Karlofça Muahedesi’nden çok çok evveldir. Sebebine gelince... Bunun, senin saydiklarin dâhil pek çok sebebi vardir ama esas sebebi baskadir...”Hatiratinin basinda bunlari anlatip o gün babasinin ne demek istedigini anlayamadigini yazan kahramanimiz Hayrullah Nami Efendi’nin ayaklari, Hazine-i Amire’de vazifeye basladiktan bir müddet sonra suya eriyor, babasina hak verip hatiratinda Devlet-i Âliyye’nin o yillardaki hazin hikâyesini bizlere bütün çiplakligiyla anlatiyor. Öyle anlatiyor ki, insan, Hayrullah Nami Efendi’nin anlattiklarini okurken zaman zaman o günlerde yasananlarin bugünlerde, bugünlerde yasananlarin o günlerde yasandigi sanisina kapiliyor, saskina dönüyor. Bugünü iyi anlayip, gelecegimizi saglam temellere oturtabilmek için geçmisi iyi bilmeye ihtiyacimiz var. Hayrullah Nami Efendi’nin bu kitapta anlattiklari bu bakimdan herkes için büyük bir firsattir.