Doğu'dan Batı'ya Aydınlanma

Insanin özgürlügünden vazgeçmesi, insan olusundan vazgeçmesi demektir! Özgür olmamak, bütün haklardan ve yükümlülüklerden vazgeçmedir.

Özerklestirici ve özgürlestirici yeni bir yönelim olan Aydinlanmanin birincil istemi veya kazanimi, dünyanin her yerinde, her insanin akil ile donatilmis oldugu ve aklini yetkinlestirebilecegi ilkesidir. Bir akil varligi olan insan, dünyanin her yerinde aklini kullanma cesareti gösterebilir; elestirel ve öz-elestirel bir öz-bilinç gelistirebilir.

Biz, bir halkin, bir halk oldugu eylem ile kendimizi yeniden olustururuz (Bubner 1989, s. 408). Bu nedenlerle, insanin ve doganin kurtulusu birbirinden ayrilamaz. Insan dogasinin kurtulusu, Aydinlanmayi da elestirel öz-degerlendirmeye yönlendiren ahlaksal-politik bir karara baglidir. Sorun, insanligin bu karari verip veremeyecegi ya da ne ölçüde verebilecegidir.

Cumhuriyetçilik, yürütme erkinin, diyesi, hükümetin, yasama erkinden ayrilmasidir. Despotizm ise, kamusal istenci hiçe sayarak, devlet düzenini, despotun keyfince belirledigi yönetimdir. Yasa ve hukuk disi olarak kullanilan devlet erki, siddettir ve bu despotik uygulamaya karsi direnis hakki dogar. Devlet gücünün hukuk disi kullanimi, hükümetin veya yasa koyucunun temel özgürlükleri ihlal etmesi ve anayasada anlatimini bulan toplumsal sözlesmeyi bozmasidir. Toplumsal sözlesmenin bozulmasi ve keyfilik, halka direnis hakki verir.

Onur Bilge Kula, Dogu'dan Bati'ya Aydinlanmada son yillarda çok tartisilan Aydinlanma Felsefesini, Aydinlanmanin insanligin önünü açan isigini, Batili felsefecilerin görüslerini de hatirlatarak yeniden yorumluyor.