Ali Ve Nino

Bakü’de 1918-1920 yillarinda Bolsevik isgalinin arifesinde Müslüman bir Azeri genci olan Ali Han Sirvansir ile Hristiyan Gürcü kizi Nino Kipiani arasinda yasanan imkânsiz aski konu edinen bu roman 1937’de Viyana’da yayimlandigi zaman yüzyilin aski olarak degerlendirilmis; Romeo ve Juliet, Rüzgâr Gibi Geçti, Doktor Jivago gibi ask öyküleriyle kiyaslanmis ve 37 dile çevrilmistir. Azerbaycan tarihi, millî kimligi, Kafkaslarin siyasi ve toplumsal yapisi hakkinda bilgiler veren eser, Azerbaycan’in “millî romani” kabul edilir.
Yazarin gerçek kimligi kesin olarak bilinmez. Bu konuda tarihçi ve elestirmenler yillar boyunca iki gruba ayrilmistir: Bir grup kitabi Essed Bey adiyla bilinen Bakü dogumlu Lev Nussimbaum (1905-1942) ile Avusturyali Barones Elfriede Ehrenfels’in (1894-1982) Kurban Said imzasini kullanarak birlikte yazdiklarini kabul ederken diger grup kitabin Azerbaycanli yazar Yusuf Vezir Çemenzeminli’ye ait oldugunu iddia eder. Kitabin yazari hakkinda uzun yillardir üç isim üzerinde tartismalar sürüp gitmektedir.
Bakü’de, Birinci Dünya Savasi ve Rus Devrimi boyunca, Azerbaycan’in bagimsizlik savasi verdigi kaotik ortamda geçen romanin kahramani Ali Han Sirvansir, soylu bir Müslüman ailenin ogludur. Hristiyan gelenegi ile büyümüs, Rus disipliniyle yetismis ve Avrupa’nin yasam tarzini benimsemis, iyi egitim görmüs, soylu bir ailenin kizi olan Nino’ya âsiktir. Asya’da mi yoksa Avrupa’da mi oldugu tartisma konusu olan Bakü’de, Ali Han’in karari “Asyali” olmaktir. Nino Kipiani ise tersine Avrupali duyarliligina sahiptir. Iki genç, asklarini yasatabilmek için mücadele verirler.
Nino’nun ailesi baslangiçta karsi çiksa da sonunda iki gencin evlenmesine ikna olur ve Ali Han’i akrabalariyla tanistirmak üzere Tiflis’e götürür. Onlar Tiflis’teyken Nino’nun, ona âsik Ermeni genç Melik Nahararyan tarafindan kaçirildigini haber alan Ali Han, arkadaslariyla birlikte onlara yetisir ve Nahararyan’i alt eder. O artik aranan bir suçludur; Dagistan’a gider. Bir gün, Ali Han’in dostu Molla Seyit, ona Nino’yu getirir. Iki sevgili evlenir. Rusya’da gerçeklesen ihtilalden sonra Ali Han artik aranan bir suçlu olmaktan çikinca Bakü’ye dönerler. Maceralari yasadiklari Kafkas cografyasinin tarihi ile birlikte akis degistirerek devam eder.
Roman, Ingiliz oyun yazari Christopher Hampton tarafindan filme uyarlanmis ve 2015 yilinda ayni adla filme çekilmistir.