Tanin Yazıları Meşrutiyet'in Birikimi

“Ismail Hakki, Ittihat ve Terakki içinde münevver, Avrupa’yi bilir, okumus ve daima okuyan, çalisan bir unsur idi. Mesrutiyet’in ilk zamanlarinda, gizli bir ihtilal cemiyetinden âsikâr bir siyasî parti haline geçmek safhalarinda bulunan Ittihat ve Terakki için için buhranlar ve mücadeleler geçirirken Babanzade Ismail Hakki, nazarî bilgisi ve köklü hiss-i selimi ile daima itidal tarafinda, dogru yol üzerinde idi. (…) Babanzade Ismail Hakki kendi kabiliyeti için açik sahayi Tanin’de buldu ve orada, iki kardes kalem halinde, yan yana hürriyet ve terakki idealine hizmetkârlik ettik. Bazi kere fikirlerimizin birlesmedigi olurdu. Fakat birbirimizin kanaatlerine ayni mütekabil hürmet ile ses çikarmadigimiz için aramizda hiçbir ihtilâf çikmadi. Babanzade Ismail Hakki yalniz Ittihat ve Terakki teskilâti içinde, yalniz Tanin sütunlarinda degil, Meclis-i Mebusan komisyonlarinda ve kürsüsünde de memlekete karsi vazifesini yapmistir. O, daima en açik, en hürriyetperver, memleket için en hayirli davalarin müdafii olurdu.”
Hüseyin Cahit Yalçin, Tanidiklarim
Mesrutiyet Dönemi aydin profilinin parlak bir örnegidir Babanzade Ismail Hakki Bey. Genis bir aileden yüksek bürokrasi mensubu bir babanin oglu olarak dâhil oldugu siyasi ve sosyo-kültürel iklimde keskin zekâsi, güçlü kalemi, yüksek ahlaki, mücadele cesaret ve azmi ile kendisine saglam bir yer edinmistir.
Devrinin ve mensup oldugu siyasi hareketin vicdani olmayi basarabilmis böyle önemli bir aydini hayatinin bahari denebilecek bir yasta kaybetmek ise Türk milletinin talihsizligi olmustur. Bir tesellimiz varsa o da bir hazine sandigi gibi kesfedilmeyi bekleyen geride biraktigi hacimli eserler ve kaleme aldigi köse yazilaridir.

Her ne kadar hukukçu kimligi öne çiksa da onun entelektüel çapini öyle birkaç konu ile sinirlayabilmek mümkün degildir. Öylesine zengin bir birikime sahiptir ki sadece Tanin gazetesinde yazarlik yaptigi bes yil boyunca kaleme aldigi 647 yazinin konu basliklari bile birkaç sayfa tutacak kadar çesitli ve birkaç teze konu olabilecek kadar derindir.
Neler yoktur ki Babanzade Ismail Hakki Bey’in ilgi alaninda: Amerika’daki baskanlik seçimlerinden Rus-Japon Muharebesi’ne, Çin’deki gelismelerden Fas ve Iran’in emperyalizmin disleri arasinda ögütülüsüne, Itilaf ve Ittifak devletlerinin kendi aralarindaki dengelerden Osmanli Devleti ile iliskilerine kadar genis bir dis politika sahasi... Buna paralel olarak II. Mesrutiyet’in ilani sonrasindaki süreç, 31 Mart Vakasi, Bulgaristan, Bosna-Hersek, Girit meseleleri, Trablusgarp Savasi, Balkan Savaslari, Arnavutluk Isyani, Halaskâr Zabitan hareketi, Arap cografyasindaki hareketlilik, Makedonya’nin kaybedilisi, iç politik dengeler, siyasi cinayetler, azinliklarla iliskiler, Anayasa tadilati ve islahat çalismalari, iktisadi bagimsizlik, boykotaj meselesi vb. gibi iç politika basliklariyla daha da uzayip gidecek olan bir liste…
Ölümünden birkaç ay evveline kadar oldukça istikrarli bir surette devam eden bu yazilar için “II. Mesrutiyet Dönemi Güncesi” desek mübalaga etmis olmayiz. Zira bazi dönemlerde hemen her gün olmakla birlikte ortalama üç günde bir köse yazisi yazmis görünmektedir. Elbette Ismail Hakki Bey, bu yazilarinda sadece vaka nakli ile yetinmez, ele aldigi konularla ilgili Osmanli Devleti’nin hangi politikayi benimsemesi gerektigine dair oldukça saglam bir mantik çerçevesine oturttugu fikirleriyle devlet yöneticilerine de yardimci olmaya çalisir.

Artik bu fikirlere kulak kabartma ve istifade etme vaktidir.