Savaş Günlükleri 1939 1943

"Ikinci Dünya Savasi ve Mussolini Italyasi’na isik tutan temel kaynaklardan biri."

- Ilber Ortayli

Mussolini’nin damadi ve Italya Disisleri Bakani olan Kont Galeazzo Ciano, 11 Ocak 1944’te, Yüksek Fasist Konsey’de Mussolini’nin görevden alinmasi lehine oy kullanan diger kisilerle birlikte kursuna dizildi. Sumner Welles’in hakkinda, “Zamanimizin en kiymetli tarihi belgelerinden biri” dedigi ve Ciano’nun Ikinci Dünya Savasi’ni biçimlendiren en önemli kisilerle yaptigi görüsmeleri ve düsüncelerini içeren günlügü ise, Almanlarin ve Mussolini’nin aksi yöndeki çabalarina ragmen, karisi Edda tarafindan Müttefiklere ulastirildi.

Savas Günlükleri, Nazi liderlerinin yargilandiklari Nürnberg Mahkemeleri’nde saldiri savasi tasarlamak suçu isnat edilen eski Almanya Disisleri Bakani Joachim von Ribbentrop’un aleyhine delil olarak sunuldu. Kont, Italya’yi kazanirsa dahi kaybedebi­lecegi bir savasa sokmamak hususunda Mussolini’den daha öngörülü oldugunu kanitlamisti.

Savas Günlükleri’nin içerdigi bilgiler, Italya’nin nere­deyse kansiz bir sekilde Arnavutluk’u ilhak edisini, Hirvatistan üzerindeki planlarini, ülkenin Ikinci Dünya Savasi’na ne kadar hazirliksiz bir sekilde girdigini, Yunanistan’daki ve Kuzey Afrika’da yasadigi felaket­leri anlamak adina altin degeri tasimaktadir. Ciano’nun, Almanlarin bu ülkeyi istila etme planlarini Belçika’ya sizdirdigi ve Japon hükümetinin Pearl Harbor baskinindan dört gün evvel Alman ve Italyan hükümetlerini bilgilendirdigi gibi tarihi bilgiler de ilk kez bu vesikada ortaya çikmistir. Ayrica günlükler, Italya’nin Balkanlar’da Türkiye’yi dikkatle gözlemlemek suretiyle icra ettigi politikayla, Mussolini Italyasi’nin savas öncesinde ve savas sirasinda Türkiye’ye karsi benimsedigi tutuma dair mühim bilgiler içermektedir.

Willi­am Shirer gibi yazarlarin, döneme iliskin kült kitaplarini kaleme alirken siklikla istifade ettikleri Savas Günlükleri, sundugu essiz bilgilerle okuyucuyu Ikinci Dünya Savasi’na dair birçok hususta aydinlatacagi gibi, ona siyasi tarihin en çalkantili dönemlerinden birinde, amansiz bir güç siyaseti ile iç içe geçen diplomasinin nasil icra edildigine iliskin, izlerini günümüzde de bulabilecegi mühim kesitler sunacaktir..