Kayıp Aydınlanma Orta Asya'nın Altın Çağı

Orta Asya’nin Düsünce, Kültür Ve Siyasi Tarihine Bambaska Bir Bakis...

Kayip Aydinlanma göz kamastirici bir biçimde, asirlar boyunca dünya medeniyetinin kiyisinda degil tam merkezinde olan Orta Asya dünyasini bizim için yeniden canlandiriyor. Nereye bakacagini gayet iyi bilen ve genis tarih alanindaki yetkinligi sorgulanamaz olan Frederick Starr uzun yillar kaynak olarak kullanilacak önemli bir kitap yazmis bulunuyor.”

- Francis Fukuyama

Görsellerle zenginlestirilmis bu sürükleyici kitap Orta Asya’nin orta çagdaki karanlikta kalmis olan Aydinlanma Çagi’ni tarihi siralamaya sadik kalarak ama kuru bir anlatimdan çikartarak ortaya koyuyor. Dönemin en büyük zihinlerinin macerali hayatlari, büyüleyici basarilari ve modern dünyanin olusumunu nasil hazirladiklarini açik bir dille anlatan eser, olup biteni sebep-sonuç dairesi içinde okura sunarak zihinlerdeki sorulara cevap veriyor. Kitaba konu olan neredeyse tüm isimlerin Arapça yazmis olmasindan ötürü Arap olduklari yönündeki yanilgiyi bertaraf eden kitap bugün Kazakistan’dan Afganistan’a ve Sincan’a kadar uzanan Orta Asya’da Türkî ve Iranî halklarin nasil büyük medeniyetler insa ettiklerini gözler önüne seriyor.

Kayip Aydinlanma 800 ilâ 1200 seneleri arasinda en büyük ve gelismis kentlere, en zarif sanata ve hemen her alanda en ileri bilgi ve teknolojiye sahip olan Orta Asya’nin dünya ticaretini ve ekonomisini nasil yönlendirdigini anlatiyor. Orta Asyalilar gökbilimi, matematik, jeoloji, tip, kimya, musiki, sosyal bilimler, felsefe ve ilahiyat basta olmak üzere hemen her alanda basari elde etmislerdi. Cebire ismini veren, hayal edilemeyecek bir isabetlilik ile dünyanin çevresini hesaplayan, daha sonra Avrupa’da tibbin temelini olusturacak eserler veren ve dünya üzerindeki en muhtesem siirlerin birçogunu yazan Orta Asyalilardi. Hatta Birûni kesfinden bes asir önce Amerika kitasinin varligini öngörmüstü. Tarihte ayni mekân ve zamanda bu kadar çok bilim adaminin bir arada oldugu baska bir dönem pek yoktur. Yazdiklari Thomas Aquinas’in döneminden bilimsel devrime kadar Avrupa’yi derinden etkilemisti. Ayni sekilde Asya’nin büyük bir kismi ile Hindistan’da da büyük bir tesir birakmisti.

“Kayip Aydinlanma” tarihin unutulmus bir devrinin izini sürmekte, Asya’nin Aydinlanma Çagi’nin yükselisini anlatmakta ve neden sona erdigine iliskin farkli teorileri degerlendirmektedir. Genis bir kaynak ve arsiv yelpazesinden istifade edilerek yazilan kitap akici üslubundan dolayi herkese hitap etmektedir.