Memlüklerde Divanül Mezalim 1250 1517

Türk-Islâm tarihinin en önemli ve en uzun ömürlü devletlerinden birisi olan, iki buçuk asri askin Misir ve Suriye’de hüküm süren ve Abbasî Devleti’nin yikilisi ile Osmanlilarin ilk devresi arasinda kendisine tevarüs eden Türk-Islâm devlet teskilati yapisini devam ettiren Memlûk Devleti’nin siyasî ve kültürel yapisini anlamak mühimdir. Memlûklerdeki teskilât yapisi bir taraftan Islâm devletleri gelenegini devam ettirirken, diger taraftan Türk devlet gelenegini de içinde barindiran bir olusumdur. Bu baglamda Memlûkler, kendilerine tevarüs eden bu zengin birikimin dogal bir neticesi olarak hem dönemine hem de kendinden sonrasina tesir eden önemli kurumlar vücuda getirdiler. Bu önemli kurumlardan birisi de hiç kuskusuz Dîvânü’l-Mezâlim’dir.

Memlûk Devleti’nin adlî teskilati, Türk-Islâm adlî sisteminin bir terkibiydi. Dolayisiyla bütün Türk-Islâm devletlerinde oldugu gibi Memlûklerde de halka adil davranma esasti. “Adalet devletin temelidir.” prensibinden hareketle Memlûkler kazâ (yargi) müessesesine ve bu baglamda Dîvânü’l-Mezâlim’e bakma görevine çok önem vermislerdir. Bu vazife, Memlûk sultanlarinin basta gelen görevlerinden birisiydi.

Memlûklerde mükemmel bir adalet teskilati organizasyonu vardi. Hemen hemen bütün devlet erkâni, adaletin saglanmasi için Yüksek Mahkeme’ye yani Dîvânü’l-Mezâlim’e kendi görevleri açisindan az ya da çok katkida bulunarak yardim etmekteydiler. Bu durum Türk-Islâm devletlerindeki ve bu baglamda Memlûklerdeki bütün devlet teskilâtinin adalet temeline dayandigini göstermektedir. Bu eserde daha önce ülkemizde üzerinde etraflica durulmamis ve müstakil bir çalisma yapilmamis olan Memlûklerde Dîvânü’l-Mezâlim (1250-1517) konusu teferruatli bir sekilde ele alinmistir.