Osmanlı Tarihinde İslamiyet Ve Devlet

Islâmiyetle 9. yüzyilda tanisan Türkler, kendi devlet anlayislarini Islam dünyasina tasidi. Böylece devlet ve hukuk kavramlarinda, bagimsiz sivil otorite ve onun kanun koyucu gücü lehine büyük bir degisiklik ortaya çikti. Serîat ile yan yana bir sivil hukuk alani gelisti. 11. yüzyilda El-Mâverdî ve Ebu Mansur el-Bagdadî basta, büyük fakihler Islâm toplumlarinda bu ayrimin gerekliligi üzerine yazdilar, tartistilar. Osmanli Devleti bu gelenegin bir parçasiydi. Yaygin popüler kaninin aksine, her devlet gibi  baslangiçta belli bir kalipla kurulmus, çöküsüne dek de bu kaliba harfiyen uymus degildi. Halil Inalcik, Osmanli tarihinin geçmise uzanan köklerini de göz ardi etmeden, 600 yil  boyunca devlet ve Islamiyet arasindaki degisken iliskinin bir dökümünü bu kitapta sunuyor. Kutadgu Bilig’deki devlet anlayisindan baslayarak, Uc’larda bir yanda gâzî beylerle, bir yanda dervislerle baslayan kurulus öyküsünü anlatiyor. Devlet kurumsallastikça Uc’larin, gâzîlerin ve dervislerin önemlerini kaybedisini, bu arada yeni kurumlarin ve anlayislarin yükselisini gözler önüne seriyor. Fatih Kanûnnamesi’yle örfün hukuk alanina resmen girisinin, ulemanin devlet yapisindaki diger unsurlardan giderek ayrismasinin uzun zamana yayilmis öyküsünü ayrintilariyla sunuyor. 17. Yüzyilda Avrupa’daki tasfiyeci akimlarla ayni siralarda ortaya çikan selefî Kadizâdelilerin hem toplum hem de devlet ve Islâmiyet üzerindeki etkilerini mercek altina aliyor.18. yüzyilda baslayan Batililasma eksenli modernlesme hareketinin Cumhuriyet’in kurulusuna dek uzanan seyrini takip ediyor. Osmanlilarin kurulus yillarindan beri süren Hiristiyanlik Islâm tartismalarini da bu çerçevede ele aliyor. Osmanli Tarihinde Islamiyet ve Devlet kadim bir meseleyi, usta bir Osmanli tarihçisinin  kaleminden okumak isteyenler için.