Hayvanların Ne Kadar Zeki Olduğunu Anlayacak Kadar Zeki Miyiz

Insanlar neden hayvan zekâsini küçümsemeye bu kadar hevesli? Kendimiz söz konusuyken hiç sorgulamadan kabul ettigimiz becerileri hayvanlar söz konusu oldugunda sürekli reddediyoruz. Bunun ardinda ne var? Diger türlerin hangi zihinsel seviyede isledigini bulmaya çalisirken, esas zorluk sadece hayvanlardan degil ayni zamanda bizim kendimizden de kaynaklaniyor. Hayvanlarin belli bir tür zekâya, özellikle de kendimizde takdir ettigimiz türden bir zekâya sahip olup olmadiklarini sormadan önce üstesinden gelmemiz gereken, bu olasiligi düsünmemize bile karsi çikan içsel direncimizdir.

Son yillarda hayvanlarin bilme yetisi konusunda yapilan arastirmalar, insan zihnini hayvan zihninden çok ayri, özel bir yere koyma egilimimizi gözden geçirmemize neden oluyor. Ahtapotlarin alet kullandigini, daha iyi bir yiyecek gelecegini bildiklerinde karga ve kuzgunlarin önlerindeki yiyecegi yemeden dakikalarca bekleyebildigini, sempanzelerin olaganüstü hafizalariyla insanlara parmak isirttigini gösteren bu arastirmalar hayvanlarin sandigimizdan çok daha zeki, yaratici ve kavrayisli olduguna isaret ediyor. Hayvanlarla ilgili çalismalarda insanmerkezci yaklasimin degismesinde önemli bir rol oynayan Hollandali primatolog Frans de Waal kargalar, yunuslar, papaganlar, koyunlar, esekarilari, yarasalar, balinalar ve elbette primatlarla ilgili son arastirmalardan faydalanarak hayvan zekâsinin gerçek boyutlarini kesfe çikiyor. Insanlarin en tepede oldugu bir bilissel hiyerarsiyi reddeden de Waal, onun yerine insan dahil her hayvanin kendine özgü zekâ, yeti ve yetenekleriyle degerlendirilip takdir edildigi daha objektif bir model öneriyor.

Yazar Hakkinda 1948 dogumlu Hollandali psikolog, primatolog, etolog. 1975'te Arnhem Hayvanat Bahçesi'nde dünyanin en büyük sempanze kolonisi üzerine alti yillik bir proje baslatti; bu proje pek çok bilimsel makale ve Chimpanzee Politics (Sempanze Siyaseti) adli bir kitapla sonuçlandi. Arastirmalarinda primatlarda yemek paylasimi, toplumsal iliskiler ve sorun çözme yöntemlerinin yani sira insan toplumunda ahlak ve adaletin kökenleri gibi konulara odaklanan de Waal, 1991'den beri çalismalarini Atlanta'daki Emory Üniversitesi'nin psikoloji bölümünde ve Yerkes Arastirma Merkezi'nde sürdürüyor.